Φ. Κάστρο: «Σ’ ένα πολιορκημένο φρούριο κάθε διαφωνία είναι προδοσία»

Γράφει η Άννεκε Ιωαννάτου

ΕΚΑΤΟ ΩΡΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΦΙΝΤΕΛ
Βιογραφία σε δύο φωνές
Ιγνάσιο Ραμονέ
Εκδόσεις «Πατάκη»

Ίσως θα πείτε «άλλο ένα βιβλίο για τον Φιδέλ Κάστρο».
Η προσωπικότητα του Κουβανού επαναστάτη εξακολουθεί να εντυπωσιάζει και η φυσική του απώλεια δεν αφαιρεί τίποτα από την κοινωνική-ιδεολογική πρόταση που αυτός και οι σύντροφοί του έθεσαν μπροστά στην ανθρωπότητα με τόσο επιβλητικό τρόπο βάζοντας μια ανεξίτηλη σφραγίδα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Νομίζω ότι είναι καλό να επιστήσουμε την προσοχή του αναγνωστικού κοινού στη μεγαλύτερη σε διάρκεια συνέντευξη με τον Φιδέλ εφ’ όλης της ύλης, που έγινε βιβλίο και μεταφράστηκε εδώ και μερικά χρόνια στα ελληνικά.
Το γεγονός ότι στη συνέντευξη αυτή βρίσκονται απέναντι εκπρόσωπος της λεγόμενης προοδευτικής αστικής δημοσιογραφίας, ο Ιγνάσιο Ραμονέ, διευθυντής της  Le monde diplomatique στα ισπανικά, με αρκετούς σοσιαλδημοκρατικούς δισταγμούς –κάτι το οποίο φαίνεται στις ερωτήσεις που κάνει –  και εκπρόσωπος της επαναστατικής αποφασιστικότητας γεμίζοντας ολοφάνερα με δέος το δημοσιογράφο, προσθέτει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο Ραμονέ λοιπόν, προλογίζοντας, εκθέτει σε λίγα λόγια το ιδεολογικό του προφίλ: «Αντιδρώντας στις συνεχείς επιθέσεις που προέρχονται από το εξωτερικό, το καθεστώς υποστήριξε στο εσωτερικό της χώρας τη μέγιστη ενότητα. Υπερασπίστηκε την αρχή του μοναδικού κόμματος και εκδήλωσε την τάση να τιμωρεί με αυστηρότητα τις διαφορές εφαρμόζοντας με το δικό του τρόπο το παλιό ρητό του αγίου Ιγνατίου ντε Λογιόλα: «Σ’ ένα πολιορκημένο φρούριο, κάθε διαφωνία είναι προδοσία». …Όποιος κι αν είναι ο λόγος, πρόκειται για μια κατάσταση που δεν δικαιολογείται. Όπως δεν δικαιολογείται και η θανατική ποινή, που σήμερα έχει καταργηθεί στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες […] Κανείς δημοκράτης δεν μπορεί να θεωρήσει φυσιολογική την ύπαρξη κρατουμένων γνώμης και τη διατήρηση της έσχατης των ποινών» (σελ. 15). Χαρακτηριστικά λόγια για όποιον δεν θέλει να βλέπει τα γεγονότα στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες μιας χώρας, το διεθνή περίγυρο και συσχετισμό των δυνάμεων, αλλά κρίνει σύμφωνα με μια για πάντα και παντού εφαρμοσμένη αντι-διαλεκτική συνταγή του  γενικού και αόριστου καλού και κακού.

 Μια εγκλωβισμένη σοσιαλδημοκρατική σκέψη

Παρ’ όλο που ο Φιδέλ Κάστρο στη διάρκεια της συνέντευξης εξηγεί πειστικά τις ανάγκες  των εκάστοτε συγκεκριμένων συνθηκών, αλλά και δικαιολογεί τα για άσχετους και επιπόλαιους παρατηρητές «ακατανόητα» της κουβανικής επανάστασης, ο δημοσιογράφος δεν μπορεί (ή δεν θέλει) να ξεφύγει από τη χαρακτηριστικά σοσιαλδημοκρατική απολυτοποίηση των εννοιών ξεκομμένων από τις συγκεκριμένες συνθήκες, όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η θανατική ποινή με τον απλοϊκό χαρακτηρισμό τους ως «κακό» ή «καλό». Το φάσμα της συνέντευξης είναι, πράγματι, τεράστιο. Από την προϊστορία της Επανάστασης, τα παιδικά χρόνια του Φιδέλ στη διαμόρφωση του αντάρτη. Τα ιστορικά γεγονότα, η επίθεση το 1953 στο στρατώνα Μονκάδα, η Σιέρα Μαέστρα, ο Τσε Γκεβάρα, οι συνωμοσίες, ο Κόλπος των Χοίρων, η κρίση με τους σοβιετικούς πυραύλους τον Οκτώβρη του 1962, η Κούβα και η Αφρική, οι μεταναστευτικές κρίσεις με τις ΗΠΑ, η Σοβιετική Ένωση, η θανατική ποινή, οι κοινωνικές ανισότητες και προκαταλήψεις στην κουβανική κοινωνία, η επίσκεψη του Τζίμη Κάρτερ και του Πάπα, η σύλληψη των διαφωνούντων το Μάρτιο του 2003 και οι πειρατείες τον Απρίλη της ίδιας χρονιάς, Κούβα και Ισπανία, Κούβα και Λατινική Αμερική και λίγα λέμε.
Επειδή οι ερωτήσεις του Ραμονέ εκφράζουν απόψεις, απορίες, ερωτηματικά και προκαταλήψεις που από τα αστικά μέσα έχουν διαδοθεί ευρύτατα ιδιαίτερα στο δυτικό καπιταλιστικό κόσμο επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους, το βιβλίο μας δίνει μια θαυμάσια ευκαιρία να ακούσουμε την ιστορική αλήθεια, να συναντηθούμε με την πηγή των άλλων κοινωνικών αντιλήψεων, του «άλλου» αυτού κόσμου που προσδιορίζει τη διαφορετικότητά του πολύ συγκεκριμένα στη βάση μιας άλλης, σοσιαλιστικής κοσμοαντίληψης.

Ο άνθρωπος κρατάει τη μοίρα του στα ίδια τα χέρια του

Προς το τέλος υπάρχουν τα «εν κατακλείδι» στα οποία μπορούμε να διαπιστώσουμε το πάντρεμα ενός ένοπλου αγώνα (από την ανάγκη επιβεβλημένου) με την ανάπτυξη της κουλτούρας, της μόρφωσης, της συνείδησης. Στο ερώτημα του δημοσιογράφου που εκφράζει την ανησυχία πολλών ,αλλά και την επιθυμία άλλων τόσων, αν δηλαδή μπορεί να καταρρεύσει και στην Κούβα το επαναστατικό σοσιαλιστικό σύστημα, ο Κάστρο απαντάει: “Είναι άραγε οι επαναστάσεις προορισμένες να καταρρεύσουν ή μπορούν οι άνθρωποι να κάνουν τις επαναστάσεις να καταρρεύσουν; Μπορούν ή όχι να εμποδίσουν οι άνθρωποι, μπορεί ή όχι να εμποδίσει η κοινωνία την κατάρρευση των επαναστάσεων; Έθεσα συχνά αυτά τα ερωτήματα στον εαυτό μου. Και ακούστε τι θα σας πω: οι γιάνκηδες δεν μπορούν να καταστρέψουν αυτό το επαναστατικό σύστημα γιατί έχουμε έναν ολόκληρο λαό που έμαθε να χειρίζεται τα όπλα. Έναν ολόκληρο λαό που, παρά τα λάθη μας, διαθέτει τέτοιο επίπεδο κουλτούρας, γνώσης και συνείδησης ώστε ποτέ δε θα επέτρεπε να ξαναγίνει αυτή η χώρα αποικία τους. Όμως αυτή η χώρα μπορεί να αυτοκαταστραφεί. Αυτή η Επανάσταση μπορεί να καταστραφεί. Εμείς ναι, εμείς μπορούμε να την καταστρέψουμε και θα ήταν δικό μας λάθος. Αν δεν είμαστε ικανοί να διορθώσουμε τα λάθη μας»  (σελ. 572) παραπέμποντας ασφαλώς στα υποκειμενικά αίτια μιας ενδεχόμενης τέτοιας «κατάρρευσης» έχοντας γνώση των διδαγμάτων της επαναστατικής εμπειρίας – θετικής και αρνητικής – του 20^ου αιώνα. ‘Ιδωμεν, Φιδέλ!
Η ανάγνωση αυτής της συνέντευξης που έγινε εδώ και πάνω από 10 χρόνια μας προσφέρει μια τεράστια σφαιρική γνώση.   
ΠΗΓΗ