Σάββατο 1 Απριλίου 2017

Η εκπαιδευτικός Βίκυ Παπαναγιώτου για το migozarad

%ce%bc%ce%b9%ce%b3%ce%ba%ce%bf%ce%b6%ce%b1%cf%81%ce%b1%ce%bd%cf%84

«Το Migozarad είναι ένα βιβλίο για την ανθρωπιά που μαζί της φέρνει και την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο…»

Μια συνάντηση αλληλεπίδρασης με αφορμή το βιβλίο του Χρήστου Τσαντή

Φωτογραφία εξώφυλλου: Αθηνά Γαλανάκη
To βιβλίο «Migozarad» παρουσιάστηκε στο φιλόξενο χώρο της γκαλερί «Villa Des Arts» στα Χανιά στις 27 Μαρτίου 2017. Την εκδήλωση άνοιξε ο συγγραφέας μιλώντας για το θέμα του έργου και ακολούθησε η παρουσίαση του βιβλίου από την εκπαιδευτικό Βίκυ Παπαναγιώτου (δείτε πιο κάτω ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας).

  • Ο ηθοποιός Μάνος Καλομοιράκης και η φιλόλογος-ηθοποιός Χριστίνα Δουλαβέρη παρουσίασαν μία πρωτότυπη θεατρική διασκευή-αυτοσχεδιασμό πάνω στην επιστολή του μικρού πρόσφυγα που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο.
  • Η ψυχολόγος Αθανασία Κοκκινάκη έδωσε ώθηση στις διεργασίες αλληλεπίδρασης και έδωσε την ευκαιρία σε όλους τους φίλους, που πήραν μέρος στο δρώμενο, να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα για το θέμα του βιβλίου.
Ορισμένες από τις λέξεις που ήρθαν πρώτες στο νου και εκφράστηκαν από τους συμμετέχοντες ήταν οι εξής:
Ταξίδι, φάρος, αναπνοή, δεν ξεχνώ, ανάταση, stop, αντίσταση, αγάπη για τη ζωή, πανανθρώπινο, γενέθλια γη, επιστροφή, ενσυναίθηση, ρατσισμός, παιδί, φόβος, λύτρωση, καλύτερο αύριο, πείνα, ελπίδα, καλύτερες μέρες, προσφυγιά, Ισλάμ, φτώχεια, βοήθεια, χαρά, θάλασσα, γαλήνη…
Κάποιες από τις φράσεις που ακούστηκαν ήταν:
Η ανθρωπιά είναι ο δρόμος που εσύ κι εγώ φτιάχνουμε μαζί!
-Η λογοτεχνία περιγράφοντας τη σκληρότητα του κόσμου δίνει στην ελπίδα το βήμα για να εκφραστεί…
Ενσυναίσθηση της σκληρότητας της ζωής ως κοινό βίωμα… 
17504504_1497241483683215_2690035329626117849_o
Ελισάβετ Βερούλη 
Έπειτα από τη συζήτηση, ακολούθησαν οι «νότες του βιβλίου», με τον Γιώργο Παυλάκη και τη λύρα του, ενώ την εκδήλωση «έκλεισε» ιδανικά η Ελισάβετ Βερούλη ερμηνεύοντας με την κιθάρα της τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Μίκη Θεοδωράκη, καθώς και δύο μελοποιημένα ποιήματα σε δικές της συνθέσεις, ανάμεσά τους και το ποίημα του Χρήστου Τσαντή, με τίτλο «Το φόρεμα της μνήμης», με το οποίο ανοίγει η αυλαία του «Migozarad«. 


Η παρουσίαση του βιβλίου από την Βίκυ Παπαναγιώτου

Το «Migozarad» είναι ένα βιβλίο για τους πρόσφυγες.
Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας και αφηγητής, δημοσιογράφος Λευτέρης Αντωνίου, βρίσκεται στην Πάτρα για ένα ρεπορτάζ. Τον έχει στείλει η εφημερίδα του για να καλύψει το προσφυγικό ζήτημα, όπως εκδηλώνεται με οξύτητα στην πόλη, μιας και στο λιμάνι της στοιβάζονται σε πρόχειρους καταυλισμούς και σε άθλιες συνθήκες εκατοντάδες πρόσφυγες, κυρίως Αφγανοί. Πολλοί ζουν εκεί για καιρό παρά το φόβο της σύλληψης από τις Αρχές, το ξύλο και το κυνηγητό της αστυνομίας. Υπομένουν όλες αυτές τις ταλαιπωρίες και τα βάσανα, γιατί θέλουν να μπουν κρυφά σε μια νταλίκα, για να επιβιβαστούν στο πλοίο της γραμμής Πάτρα-Αγκόνα και να περάσουν μ’ αυτόν τον τρόπο στην Ευρώπη. Η νταλίκα είναι η ελπίδα τους, το εισιτήριο για την ελευθερία. Όπως γράφει ο Φαζίλ στο «Γράμμα σ’ έναν φίλο»:
«κι αφού περπατήσαμε αρκετές νύχτες φτάσαμε στη χώρα απ’ όπου θα φεύγαμε για την Ευρώπη. Κι αυτή η χώρα ήταν γεμάτη από θάλασσα, όμως ήταν κλεισμένη με σίδερα και συρματοπλέγματα κι έμοιαζε με φυλακή…
Κυνηγούσαμε τα φορτηγά από πίσω. Μόνο έτσι μπορούσες να τρυπώσεις στο πλοίο. Κάποιοι έπαιρνα λεφτά και μας έβαζαν μέσα. Άλλοι έφερναν την αστυνομία και μας κυνηγούσε. Όποιον έπιαναν τον χτυπούσαν και τον έβριζαν. Εγώ λεφτά δεν είχα όμως και δεν ήξερα τι να κάνω για να βρω». 3
Προχθές έφεραν μεγάλες μπουλντόζες. Μας έβαλαν φωτιά και γκρέμισαν τις καλύβες μας. Από παντού θέλουν να μας διώξουν αλλά και δεν μας αφήνουν να φύγουμε. Αυτή η χώρα μας έχει φυλακίσει».4
Και συνεχίζει ο Φαζίλ το γράμμα του με την παιδικότητα που αποκαλύπτει τον παραλογισμό που αποκρύπτει η ρητορική των ισχυρών, όταν μιλούν για τους πρόσφυγες. Γράφει συγκεκριμένα:
«Αυτοί που μας έφεραν τον πόλεμο, μας κατηγορούν γιατί φύγαμε μακριά του. Αυτοί που τον έφεραν στη χώρα μου, μας κατηγορούν γιατί ήρθαμε στη δική τους. Οι νόμοι εδώ είναι περίεργοι. Δεν τους καταλαβαίνω. Μας κατηγορούν γιατί τρώμε από τα σκουπίδια κι έπειτα μας σκοτώνουν για να μην πεινάμε». 5
Migozarad
Χριστίνα Δουλαβέρη και Μάνος Καλομοιράκης σε στιγμιότυπο από το θεατρικό δρώμενο. Φωτογραφία (Foto Mpouzis Chania).
Στο βιβλίο υπάρχουν δύο ταξίδια: αφενός υπάρχει το ταξίδι των προσφύγων, των κατατρεγμένων από τον πόλεμο και την ανέχεια σ’ έναν αγώνα επιβίωσης και ελπίδας για μια καλύτερη ζωή. Αφετέρου υπάρχει το ταξίδι του ήρωα-αφηγητή, που είναι ο ίδιος ο δημοσιογράφος Λευτέρης Αντωνίου, ένα ταξίδι εσωτερικής αναζήτησης για να προσεγγίσει το βαθύτερο εγώ του, να βρει το κρυμμένο νόημα της ζωής του. Έτσι η συνάντησή του με τον μικρό Αφγανό Φαζίλ που κρύφτηκε στο πόρτ-μπαγκάζ του αυτοκινήτου του, είναι ένα γεγονός για την αφύπνιση της συνείδησης του ήρωα. Ο Φαζίλ είναι ένα μικρό παιδί, ένα από τα χιλιάδες προσφυγόπουλα που παλεύουν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και να βρουν τη θέση τους στη ζωή. Μερικά το καταφέρνουν, τα περισσότερα όμως όχι. Ο Φαζίλ βάζει τη ζωή του σε κίνδυνο και εκλιπαρεί απεγνωσμένα για βοήθεια, γεγονός που συγκλονίζει τον αφηγητή, ο οποίος σε κάποιο σημείο της νουβέλας σημειώνει:
«Τι απόγνωση μπορεί να κυριεύει έναν άνθρωπο και να τον κάνει ικανό να κλειστεί από μόνος του στον μικρό χώρο αποσκευών ενός αυτοκινήτου που θα μπορούσε να μείνει κλειστός για μέρες;
Έμοιαζε με καλομελετημένη απόπειρα αυτοκτονίας. Μια πράξη αργού θανάτου… Μπορεί να μην τον άκουγα. Μπορεί κανείς να μην τον άκουγε. Μπορεί πάλι το αμάξι να έμενε ακινητοποιημένο για μέρες σε κάποιο εγκαταλελειμμένο γκαράζ, όπου γύρω δεν θα υπήρχε ψυχή για να ακούσει τις φωνές του, κανένας για να νιώσει την απελπισία του. Απελπισία όμως ήταν ή αποφασιστικότητα;… Ένας ιδανικός αυτόχειρας. Ζωή στο σκοτάδι και στον λιγοστό αέρα ο οποίος περνούσε από τις χαραμάδες που αφήνουν φθαρμένα λαστιχάκια. Εγκλωβισμένος εκεί αναπνέοντας αναθυμιάσεις μαζί με μπόλικη σκόνη. Και μάλιστα να έχεις τότε την αίσθηση πως βρίσκεσαι στον προθάλαμο της ελευθερίας ή στον δρόμο για την λύτρωση και σε τελική ανάλυση να μοιάζει αυτό το σκηνικό πολύ πιο ανθρώπινο απ’ ό,τι είχε ζήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή». 6
migozarad
Η Βίκυ Παπαναγιώτου μιλά για το βιβλίο. Φωτογραφία: Foto Mpouzis Chania
Η προσφυγιά γεννάει μνήμες στον αφηγητή, γιατί η προσφυγιά είναι η συνεχής ιστορία του κόσμου. Είναι το πιο βίαιο και οδυνηρό κομμάτι της. Τα βιώματα του Μικρασιάτη παππού και οι αφηγήσεις του για τα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς είχαν επιδράσει βαθιά στη ψυχή του ήρωα, όταν ήταν κι αυτός παιδί. Η περιγραφή του ταξιδιού του παππού προς την Ελλάδα αποτυπώνει την σκληρότητα των συνθηκών που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες από την Μικρασία μετά την καταστροφή:
«Κυνηγημένοι οι άνθρωποι, αβοήθητοι, κουρελήδες, μετρώντας νεκρούς συνανθρώπους τους, παιδιά, γυναίκες, αδέρφια και συγγενείς, επιβιβάστηκαν κακήν-κακώς σ’ ένα καΐκι με προορισμό κάποιο ελληνικό νησί. Για κακή τους τύχη αυτή η ομάδα ήταν από τις τελευταίες που προσπαθούσε να πιάσει λιμάνι κι έτσι χρειάστηκε να ταξιδέψουν επί μία εβδομάδα με ελάχιστο νερό και προμήθειες, ώστε να τους δεχτούν τελικά κάπου. Όπου κι αν πήγαιναν, τους έδιωχναν λέγοντας πως έχουν έρθει ήδη τόσοι πολλοί, που ο τόπος τους δεν σήκωνε κι άλλους «ξένους». Ναι… ναι! Μην απορείς. Έτσι τους έλεγαν… «ξένους». 7
Και παρακάτω συνεχίζει:
«Ο παππούς μου έλεγε ότι υπήρχαν Έλληνες που τους έβριζαν και τους περιφρονούσαν. Κάποιοι ξεσήκωναν τους ντόπιους εναντίον τους λέγοντας πως αν δεν υπήρχαν αυτοί «οι φερτικοί», τα κτήματα και οι περιουσίες που πέρασαν στα χέρια του κράτους με τις ανταλλαγές, θα γίνονταν δικά τους». 8
Όλες αυτές οι μνήμες ξεπήδησαν και ήλθαν στην επιφάνεια μέσα από την τυχαία συνάντησή του Λευτέρη με τον μικρό Αφγανό. Όπως εξομολογείται και ο ίδιος ο πρωταγωνιστής:
«Ο μικρός Αφγανός μ’ έφερε χωρίς να το θέλει -χωρίς να έχει ιδέα για όλα αυτά- αντιμέτωπο με τη δική μου αλήθεια. Η συνάντηση αποκάλυψε πλευρές του εαυτού μου που δεν είχαν φανερωθεί ή κρυβόντουσαν κάτω από το πέπλο και τις μάσκες της καθημερινότητας. Οι ρόλοι τώρα ξεθωριάζανε κι ένας άλλος Λευτέρης προσέγγιζε τη ζωή. Χρωστώ πολλά τελικά σ’ αυτό το παιδί. Βρέθηκε μπροστά μου σ’ ένα πολύ κρίσιμο σταυροδρόμι για τη ζωή μου». 9
17545302_1249855168455121_5058566731774487544_o
Χριστίνα Δουλαβέρη
Στο Migozarad ο ήρωας-αφηγητής ακολουθεί ένα εσωτερικό ταξίδι προς την αυτογνωσία μέσα από την αφύπνιση της ίδιας του της συνείδησης και της ανάγκης να σηματοδοτήσει με νόημα τη ζωή του. Γι’ αυτό το λόγο η αφήγηση δεν ακολουθεί τη χρονολογική σειρά των γεγονότων. Σημειώνονται δηλαδή αναχρονίες, γιατί η εξέλιξη στην πλοκή ακολουθεί περισσότερο τις ψυχολογικές διεργασίες που συντελούνται στη συνείδηση του.
Ο αφηγητής είναι δραματοποιημένος και συμμετέχει σα βασικό πρόσωπο-πρωταγωνιστής στην ιστορία, αφηγούμενος με εσωτερική εστίαση. Διαβάζουμε όσα έχει να μας πει σε πρώτο πρόσωπο παρακολουθώντας τον στην ανακάλυψη σιγά-σιγά της αλήθειας, μιας αλήθειας ωστόσο υποκειμενικής, στηριγμένης στο προσωπικό του βίωμα.
Η αλήθεια αυτή εμπεριέχει ένα αισιόδοξο μήνυμα για τη ζωή… πριν το τέλος, όμως, της ιστορίας παρεμβάλλεται ο εφιάλτης του ήρωα-αφηγητή. Ο Λευτέρης Αντωνίου κατηγορείται για… τον φόνο του μικρού Αφγανού! Το όνειρο αποκαλύπτει την προσωπική του ενοχή γι’ αυτά που δεν έκανε, γιατί παρέμεινε τόσα χρόνια στην ασφάλεια της καθημερινότητας. Η στάση του αυτή έχει τις ρίζες της στον φόβο, στην άρνηση των επιθυμιών και την πραγματοποίησή τους, στο φόβο των συνεπειών που απομακρύνει από την ίδια την εμπειρία και τη ζωή. Και ο αφηγητής καταλήγει:
«Διεκδικώ και αγωνίζομαι κι αυτή η διεκδίκηση δεν προσφέρεται στο πιάτο. Μα μέσα σε όλη αυτή την αναζήτηση της διεξόδου, που είναι ο προσωπικός μας δρόμος, ο δρόμος του καθενός, χαράζει η αυγή της υπέρβασης. Η αυγή μιας νέας ανθρώπινης προοπτικής. Τότε ο δρόμος ακτινοβολεί και σε άλλα μάτια. Γίνεται ορατός και σε άλλους ανθρώπους. Έτσι, παύει σ’ εκείνη τη φάση να είναι προσωπική υπόθεση. Τότε, η διήγηση μιας φανταστικής ιστορίας -μιας ιστορίας επινοημένης που εκτυλίσσεται μέσα σ’ ένα όνειρο, σταθμισμένη έτσι ώστε να χωρά στο πλαίσιο του ρόλου και στις ιδιαιτερότητες του πρωταγωνιστή- γίνεται σύνθημα βαμμένο με κόκκινη μπογιά στον τοίχο της καρδιάς μας. «Migozarad«! Αυτό είναι γραμμένο στον τοίχο. «Θα περάσει»! Μόνο εάν αποφασίσεις να κάνει την υπέρβαση. Γιατί έχει γίνει ο μεγαλύτερος άθλος το να καταφέρεις να δεις με μάτια καθαρά την ψυχή και τον εαυτό σου διαβαίνοντας την ανηφόρα της ζωής». 10
Το Migozarad είναι ένα βιβλίο για την ανθρωπιά που μαζί της φέρνει και την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο. Και όπως γράφει ο αφηγητής:
«Σώθηκε μία ζωή. Σώθηκε ένα παιδί, ενώθηκε μια οικογένεια. Μπορώ κι εγώ να αντικρίσω στα μάτια το παιδί μου σήμερα. Το γεγονός αυτό όμως δεν αναιρεί την ανάγκη να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες στο μέτρο του δυνατού, από όλους όσους διαθέτουν ανθρωπιά. Από όλους εκείνους που δεν υιοθετούν τα κηρύγματα του μίσους, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Γι’ αυτούς που έρχονται αντιμέτωποι με το βίαιο ξεριζωμό από τις εστίες τους, με τα τείχη της ντροπής στην Παλαιστίνη, στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό ή με τα συρματοπλέγματα και τις νάρκες στις όχθες του Έβρου, το σύνθημα που γράφτηκε στον τοίχο του καφενείου της Καμπούλ: «Migozarad«, δεν έχει ισχύ. Γιατί… «θα περάσει» μόνο εάν… 11

ΠΗΓΗ