Σε μια μικρή πόλη του Μεξικού, αυτόχθονες κάτοικοι έχουν δημιουργήσει μια νέα, δημοκρατική και ειρηνική κοινότητα. Τι μπορούμε να μάθουμε από τα επιτεύγματά τους;
Ο Murray Bookchin, στο έργο του στον τομέα της κοινωνικής οικολογίας, The Ecology of Freedom, άσκησε κριτική στην τάση της ιστορίας να επικεντρώνεται στα “επιτεύματα της εξουσία” τις διαφορετικές αυτοκρατορίες “με τους ναούς, τα ιερά και τα παλάτια” – μέρη που στόχο είχαν να “προκαλέσουν δέος και να επιδείξουν την δύναμη των ηγεμόνων”. Οι συνέπειες αυτής της τάσης σύμφωνα με τον Bookchin είναι ξεκάθαρες:
“Δυστυχώς, έτσι επισκιάστηκαν σε μεγάλο βαθμό οι τεχνικές των αγροτών και των τεχνιτών της κοινωνικής βάσης: τα εκτεταμένα δίκτυα χωριών και μικρών πόλεων, τα αγροκτήματα, οι μικρές επιχειρήσεις, οι αγορές που οργανώντουσαν γύρω από την ανταλλαγή και τα αμοιβαία συστήματα εργασίας, η έντονη αίσθηση της κοινωνικότητας καθώς και τα υπέροχα εξατομικευμένα χειροτεχνήματα τους, οι μικτοί κήποι και οι δημόσιοι πόροι που παρείχαν την κοινωνική συνοχή και αποτελούσαν την πραγματική κληρονομιά των απλών ανθρώπων.”
Για τους αναρχικούς και τους ελευθεριακούς κομμουνιστές, τα συνηθισμένα βιβλία ιστορίας παρουσιάζουν μια μελαγχολική εικόνα της ανθρωπότητας. Από τα ανταγωνιστικά βασίλεια της περιόδου των Κινέζικων κρατών (475-221 π.χ.) μέχρι τον Διαμελισμό της Αφρικής (περίπου 1881-1914) η ανθρωπότητα φαίνεται να υποτάσσεται συνεχώς κάτω από διαφορετικούς εξουσιαστές. Αν κοιτάξουμε λίγο παραπέρα όμως, θα βρούμε την πραγματική αναρχική ιστορία που τόσο λαχταρούμε να αναλύσουμε, μια ιστορία γεμάτη “βασικές ανθρώπινες συμβάσεις”, κοινοτική αλληλεγγύη και αμοιβαίας φροντίδας που τείνει να παρακάμψει τις όποιες διαφορές και να ενεργήσει σε κοινοτικό επίπεδο”(Bookchin). Με άλλα λόγια, ανεξάρτητα από το ποιος κάθεται στο θρόνο, υπάρχει πάντα ένα δίκτυο κοινοτικών χωριών και αλληλοβοηθούμενων αγροτών από κάτω.
Αυτό σημαίνει πως δεν ήταν όλες οι κοινωνίες συγκεντρωτικές ή πως είχαν ισχυρούς ηγέτες. Στην πραγματικότητα, αν κοιτάξετε πέρσα από τα κλασσικά βιβλία ιστορίας, θα βρείτε ένα μεγάλο εύρος κοινωνιών στην κατα την διάρκεια της ανθρώπινης δραστηριότητας που διέπεται από κοινοτικούς και άκρως δημοκρατικούς τρόπους οργάνωσης, είτε μιλάμε για τις ομόσπονδες φυλές του Ιρόκου, είτε για τα κοινοτικά χωριά του Sulawesi στην Ινδονησία. Παρά την κλασσική δυτική αφήγηση, η δημοκρατία δεν ήταν εφεύρεση της Αρχαίας Αθήνας, αλλά μια παγκόσμια παράδοση που πάει χιλιάδες χρόνια πίσω. Η απροθυμία να διδαχτεί μια τέτοια οπτική στο “δυτικό κοινό” εξηγείται πολύ όμορφα από τον David Graeber:
“Ο πραγματικός λόγος για την απροθυμία των περισσότερων μελετητών να αναγνωρίσουν την συνέλευση ενός χωριού Sulawezi ως “δημοκρατική” – εκτός από τον απλό ρατσισμό, είναι η αποστροφή του να παραδεχτεί κανείς πως οι Δυτικοί εξαφάνισαν ολόκληρους πολιτισμούς και κοινωνίες που βρισκόντουσαν στο ίδιο επίπεδο με την Αθήνα του Περικλή.”
Η διαφορά μεταξύ της δημοκρατίας σε αυτές τις κοινωνίες σε σχέση με την σύγχρονη πολιτική, είναι ο θεσμός της ψηφοφορίας. Σε εκείνες τις κοινωνίες η προτιμώμενη μέθοδος λήψης αποφάσεων ήταν η συναίνεση και όπως γράφει ο Graeber ότι μπορούμε να βρούμε και σήμερα τέτοιες κοινότητες, από την Αυστραλία μέχρι την Σιβηρία που την χρησιμοποιούν. Γιατί, λέει, είναι πολύ πιο εύκολο να καταλήξεις σε μια συμφωνία πρόσωπο με πρόσωπο για το τι θέλουν να κάνουν τα περισσότερα μέλη της κοινότητας, όπως είναι χαρακτηριστικό σε τέτοιες κοινωνίες, χωρίς να αναγκάσει κανείς την μειοψηφία να συμφωνήσει με την απόφαση της πλειοψηφίας. Η έλλειψη μονοπωλιακής βίας, σημαίνει και έλλειψη εξουσίας να αναγκάσεις ανθρώπους να δεχτούς αποφάσεις, και έτσι, φυσικά, πρέπει να χρησιμοποιηθεί μια δημοκρατική μέθοδος που να περιλαμβάνει όλα τα μέλη της κοινότητας. Η έλλειψη του συστήματος ψηφοφορίας -σε αντίθεση με τους Αρχαίους Έλληνες και τις σύγχρονες κοινωνίες- έχουν γίνει η αφορμή έτσι ώστε οι ιστορικοί να τους αγνοούν, αλλά να είστε σίγουροι πως η δημοκρατία δεν αποτελεί εξαίρεση στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά πιο συχνά (τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο) ο κανόνας.
Αυτός ο κανόνας επηρέασαν τη σκέψη των δύο νιγηριανών αναρχικών, του Sam Mbah και του I.E Igariwey, οι οποίοι στο κοινό τους έργο “African Anarchism: The History of A Movement, ισχυρίζονται πως αν και ο αναρχισμός μπορεί να φαίνεται σαν μια απομαρκρυσμένη ιδέα στους Αφρικανούς, οι αναρχικές πρακτικές δεν είναι καθόλου άγνωστες στον τρόπο ζωής. Οι αφρικάνικες κοινωνίες ήταν ως επί το πλείστον κοινοτικές, όπου ομάδες μεταξύ τους συνεργάζονταν με όρους συμβίωσης για να κερδίζουν τα προς το ζην με διαφορετικούς τρόπους. Η πολιτική τους οργάνωση, βασισμένη σε αποκεντρωμένες συνελεύσεις και συγκεντρώσεις δεν μοιάζει καθόλου με τα γραφειοκρατικά συστήματα που αναπτύχθηκαν αλλού στον κόσμο. Όπως περιγράφουν:
“Τέτοιες συνελεύσεις και συγκεντρώσεις δεν καθοδηγούνταν από κάποιους γραπτούς νόμους, αφού δεν υπήρχαν. Αντ ‘αυτού, βασίζονταν σε παραδοσιακά συστήματα πεποιθήσεων, αμοιβαίο σεβασμό και αυτόχθονες αρχές του φυσικού δικαίου και της δικαιοσύνης.”
Αυτές οι ιστορικές παραδόσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως κάτι θετικό στο κατά τα άλλα δυσοίωνο μέλλον που φαίνεται στον ορίζοντα. Εάν υπάρχουν αναρχικές πρακτικές εκεί έξω στον κόσμο που υφίστανται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από την καπιταλιστική μας κόλαση, τότε πρέπει να επανέλθουμε σε αυτές. Δεν χρειάζεται απαραίτητα να χτίσουμε μια νέα, φαινομενικά εξωγήινη ουτοπία, φτάνει να ενθαρρύνουμε μόνο τις ανθρώπινες αξίες που προηγούνται της σημερινής δυστοπίας μας. Ή, σύμφωνα με τα λόγια του ταοϊκού φιλόσοφου του 3ου αιώνα Bao Jingyan, πρέπει να γυρίσουμε πίσω σε μια εποχή που οι καρδιές μας δεν είχαν ακόμα «γεμίσει καθημερινά με δαιμονικά σχέδια».
Οπότε, που κολλάει το η πόλη Cheran σε όλο αυτό;
Το San Francisco Cheran, όπως είναι το πλήρες όνομα, είναι μια κοινότητα ιθαγενών στην επαρχία Michoacan στο Μεξικό. Οι κάτοικοι, κουρασμένοι από την υψηλή εγκληματική δραστηριότητα, την παράνομη υλοτοπία και τα σκάνδαλα των τοπικών πολιτικών κομμάτων, αποφάσισαν στις 15 Απριλίου του 2011 να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Έδιωξαν γρήγορα τους παράνομους υλοτόμους που κατέστρεφαν τους φυσικούς πόρους του τόπου και στην συνέχεια στράφηκαν εναντίων των δημοτικών αρχών καθώς και της αστυνομίας. Διώχνωντας τους από την πόλη, οι άνθρωποι του Cheran ίδρυσαν μια “γενική συνέλευση της κοινότητας”, δομημένη από τα κάτω, με συνελεύσεις γειτονιών να την απαρτίζουν. Οι λόγοι που προχώρησαν σε αυτές τις πράξεις εξηγούνται πολύ όμορφα σε μια συνέντευξη μιας ντόπιας, της Josefina Estrada στην Los Angeles Times: “Δεν μπορούσαμε να εμπιστευόμαστε τις αρχές και την αστυνομία άλλο, νιώθαμε ότι δεν μας προστάτευαν ούτε μας βοηθούσαν. Τους βλέπαμε σαν συνεργούς των διαφόρων εγκληματιών.”
Η αίσθηση ειρήνης και ασφάλειας που προσέφεραν αυτές οι αποφάσεις στους κατοίκους του Cheran ήταν απίστευτη. Η επαρχία στην οποία ανήκει η πόλη, έχει 180 δολοφονίες τον μήνα, ενώ παράλληλα το μόνο έγκλημα που υπάρχει στο Cheran έρχεται από μεθυσμένους καυγάδες σε μπαρ ή από άτομα που οδηγάνε ενώ βρίσκονται σε επιρροή αλκοόλ. Αυτοί οι παραβάτες ίσως περάσουν λίγο χρόνο πίσω από τα κάγκελα ή να αναλάβουν κάποιου είδους κοινοτικής εργασίας, ενώ οι τιμωρίες σπάνια υπερβαίνουν κάτι από τα δύο. Το πολιτικό τους ιστορικό, σε σύγκριση με το μεγαλύτερο μέρος του Μεξικού, είναι επίσης αξιοθαύμαστο, με τα μέλη του συμβουλίου τους να δέχονται μέτριες αποδοχές και να λογοδοτούν στις δημοκρατικές συνελεύσεις.
Τα χρόνια πριν την εξέγερση, περίπου το μισό των 59.000 στρεμμάτων των δασών της περιοχής είχε γίνει λεία για τους υλοτόμους, αλλά τώρα, περιπολίες ντόπιων υπερασπίζουν τα δάση τους καλά. Η σημασία αυτού του επιτεύγματος εξηγείται, επίσης, σε μια συνέντευξη στους Los Angeles Times:
“Αυτά τα δάση είναι ιερά για εμάς. Μας τα άφησαν οι προγονοί μας για να τα προστατέψουμε και να ανατραφούμε από αυτά” είχε δηλώσει ο Francisco Huaroco, 41 ετών, μέλος της δασικής περιπολίας καθώς αυτός και η ομάδα του περπατούσαν μέσα από την περιοχή που μαρτυρούσε προηγούμενες επιδρομές. “Χωρίς αυτά τα δάση, η κοινότητα μας δεν είναι η ίδια”.
Αυτού του είδους η εξέλιξη στην περιοχή πρέπει να αποτελέσουν έμπνευση για κάθε αριστερό, και να μας κάνει να αναρωτηθούμε: τι είδους αναρχική επιρροή μπορεί να βρεθεί στο παράδειγμα του Cheran; Είναι σίγουρα μια σημαντική ερώτηση, όπως είναι εξίσου σημαντικό κατα την απάντηση να τονιστεί η επίδραση του ντόπιου πολιτισμού στην δημιουργία αυτής της νέας κοινότητας. Όπως ειπώθηκε σε ένα άρθρο της Open Democracy:
“H κοινότητα του Cheran έχει καταλάβει την περιοχή πολύ πριν εμφανιστούν οι αποικιοκράτες. Έχει διατηρήσει τα δικά του θεσμικά όργανα για να οργανωθεί στον πολιτικό, πολιτιστικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα και αυτό είναι κάτι που αντικατοπτρίζεται στην κοινωνική δυναμική του. Οι κάτοικοι της πόλης έχουν συνδυάσει τις δικές τους πρακτικές με αυτές του εθνικού δικαίου, δημιουργώντας ένα καθεστώς διπλού δικαίου.”
Αν και η πόλη έχει κάποιες σοσιαλιστικές επιρροές (όπως μπορεί κάποιος να δει στις τοιχογραφίες με το πρόσωπο του επαναστάση Emiliano Zapata) δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιου είδους μαρξιστική εξέγερση, κομμουνιστική εμπροσθοφυλακή ή μαχητικοί αναρχικοί πουθενά γύρω. Δεν υπάρχουν πουθενά κόκκινες ή μαύρες σημαίες στην πρώτη γραμμή, μόνο τα πρόσωπα των ντόπιων που αποφάσισαν πως δεν αντέχουν άλλο. Και παρόλο που μπορεί να εμπνεύστηκαν από διάφορες επαναστάσεις, στο παρελθόν και στο παρόν, ήταν η δικιά τους τοπική κουλτούρα, οι παραδόσεις και ο τόπος που μένουν που έκαναν την εξέγερση τους να αποκτήσει ουσία, θέτοντας τα θεμέλια για την νέα τους κοινότητα. Μπορεί η πόλη του Cheran να έχει λάβει την υποστήριξη από αριστερά/ριζοσπαστικά κινήματα απ’όλο τον κόσμο, αλλά εξίσου σημαντική είναι η βοήθεια που δέχονται από τοπικές ομάδες όπως η Colective Emancipaciones, μια ομάδα υπέρ των δικαιωμάτων των ιθαγενών της Λατινικής Αμερικής.
Υπάρχουν δύο σημαντικά μαθήματα που μπορούμε να μάθουμε από το παράδειγμα της Cheran:
1) Πρέπει να διατηρήσουμε την ελπίδα μας σε αυτόν τον φαινομενικά αντι-επαναστατικό κόσμο που ζούμε. Παραδείγματα σαν και αυτό μπορούν να ενισχύσουν την αναρχική πεποίθηση ότι τα ανθρώπινα όντα μπορούν, στις ρίζες τους, να είναι βαθιά αναρχικά, και εννοώ, ως ντόπιοι, εμπνευσμένοι από τις τοπικές παραδόσεις, κοινότητες και κουλτούρα, να προσπαθήσουν να κυβερνήσουν τους εαυτούς τους και κατ ‘επέκταση, να τερματίσουν τα καπιταλιστικά κράτη. 2) Ότι ένα κίνημα δεν χρειάζεται να φέρει την αναρχική σημαία για να πετύχει τα αναρχικά ιδεώδη. Εάν πιστεύουμε πραγματικά ότι η ανθρωπότητα είναι, στις ρίζες της, ικανή να επιτύχει την αναρχία, τότε δεν χρειάζεται να δίνουμε εντολές ή να περιμένουμε ότι τα κινήματα θα συμμορφώνονται με τα πρότυπα που έχουμε ορίσει και θεωρούμε δικά μας. Αν πιστεύουμε πραγματικά πως οι ανθρώπινες κοινωνίες εάν είχαν την ευκαιρία θα έτειναν προς ένα κοινοτικό τρόπο ζωής, τότε δεν χρειάζεται να σταθούμε και να “ελέγχουμε” κάθε επαναστατική δράση, μόνο να την στηρίξουμε και να εμπνευστούμε από αυτή.
Όταν σκεφτόμαστε το Cheran, θα πρότεινα να είμαστε πραγματικά “ριζοσπαστικοί” όπως μας λέει ο Paulo Freire στον πρόλογο του έργου του, Pedagogy of the Oppressed:
“Αυτό το άτομο δεν θεωρεί τον εαυτό του σαν ιδιοκτήτη της ιστορίας ή απελευθερωτή των καταπιεσμένων αλλά αποφασίζει να δεσμευτεί μέσα στην ιστορία και να πολεμήσει στο πλευρό τους”.
Η δουλειά του Friere βασίζεται στην ιδέα του ότι πρέπει να αναπτύξουμε μια είδους “εκπαίδευση που θέτει προβλήματα” που επικεντρώνει την μαθησιακή διαδικασία γύρω από τις υλικές συνθήκες του εκπαιδευόμενου, με άλλα λόγια το “εδώ και το τώρα”. Σύμφωνα με τον ίδιο:
“Το σημείο εκκίνησης του κινήματος βρίσκεται στους ίδιους τους ανθρώπους. Αλλά επειδή οι άνθρωποι δεν υπάρχουν έξω από τον κόσμο, έξω από την πραγματικότητα, το κίνημα πρέπει να ξεκινήσει με τη σχέση ανθρώπου-κόσμου. Κατά συνέπεια, το σημείο εκκίνησης πρέπει πάντα να είναι με τους άνδρες και τις γυναίκες στο «εδώ και τώρα», το οποίο αποτελεί την κατάσταση μέσα στην οποία βυθίζονται, από την οποία αναδύονται και στην οποία παρεμβαίνουν.”
Η πρώτη γραμμή αυτού του αποσπάσματος είναι σημαντική εδώ, γιατί στο Cherán είναι πράγματι αλήθεια ότι η “εκκίνηση” του κινήματος θα μπορούσε να βρεθεί στους ίδιους τους ανθρώπους. Οι μεταξύ τους δεσμοί, η κληρονομιά και η κοινές ανθρωπιστικές αξίες έθεσαν τα θεμέλια για τη νέα τους κοινωνία. Ήταν η συνειδητοποίηση των δεινών του καπιταλισμού που τους οδήγησαν σε αυτή την υπέροχη μέρα στις 15 Απριλίου του 2011. Για εμάς τους ριζοσπάστες, χρειάζεται να θέσουμε μόνο το ερώτημα: “γιατί πρέπει να πράγματα να είναι έτσι;” και όπου χρειάζεται να προσφέρουμε τα εργαλεία μέσω των οποίων μπορούν όντως να αλλάξουν. Αυτό που είναι σημαντικό όμως είναι ότι πρέπει να εμπιστευτούμε τους ανθρώπους και να τους αφήσουμε να κερδίσουν οι ίδιοι την απελευθέρωσή τους. Η εκπαίδευση δεν πρέπει να είναι παρεμβατική. Μπορούμε να βοηθήσουμε να φυτέψουμε τον σπόρο, αλλά δεν πρέπει να προσπαθήσουμε να καθορίσουμε το πως θα μεγαλώσει το φυτό.
Εάν οι παραδόσεις για τις οποίες μίλησαν ο Bookchin, ο Graeber, ο Mbah και ο Igariwey σε συνεργασία με την επαναστατική σκέψη και πρακτική που έχει ασκηθεί σε διάφορα μέρη στον κόσμο βοήθησαν στην εξέγερση της πόλης Cheran, τότε μπορούμε να περιμένουμε πως πολλές ακόμα μπορεί να ακολουθήσουν. Το καθήκον του ριζοσπάστη λοιπόν, δεν είναι να προσπαθήσει να πάρει τον έλεγχο του κινήματος, ούτε να επιβάλει τον λόγο του, αλλά να εμπλακεί με τους ανθρώπους, να τους εμπνεύσει και να πολεμήσει δίπλα τους, όχι γι’αυτούς ούτε παίρνοντας την θέση τους. Μπορεί κάποιο κίνημα να μην προσδιορίζεται σαν αναρχικό, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως το καθιστά λιγότερο άξιο της υποστήριξής μας. Αυτό που βλέπουμε στο Cheran είναι η αυτοοργάνωση των ανθρώπων που αποφασίσαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και αυτή είναι μια πράξη που πρέπει να μας γεμίζει ελπίδα.
Το άρθρο μεταφράστηκε από το ελευθεριακό blog, The Commoner: https://www.thecommoner.org.uk/anarchy-without-the-name/
ΠΗΓΗ: athens.indymedia.org
