Χιλιάδες ήταν οι καθημερινές εκτελέσεις και οι ακρωτηριασμοί όσων
δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις της παραγωγής…
Η ιστορία της ανθρωπότητας και όλου του πλανήτη είναι γεμάτη από γεγονότα, μικρής ή μεγάλης διάρκειας, καταπίεσης και εκμετάλλευσης.
Πολλές αποικίες ήταν κατ’ ουσία ιδιοκτησία των ευρωπαϊκών μοναρχικών οίκων, οι οποίοι είχαν το αναφαίρετο δικαίωμα, ελέω ηγεμόνα, ζωής και θανάτου επί του «έμψυχου και άψυχου υλικού» ολόκληρων των περιοχών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το βελγικό Κονγκό. Ο Λεοπόλδος Β΄, βασιλιάς του Βελγίου, παρέλαβε το 1885 ως προσωπική ιδιοκτησία το επονομαζόμενο βελγικό Κονγκό, σημερινό Ζαΐρ, για να ενισχύσει τις οικονομικές του δραστηριότητες. Έχοντας έκταση σχεδόν 20 φορές αυτήν της Ελλάδας και 76 φορές αυτήν του Βελγίου, το Κονγκό έμελλε να γίνει το μέρος που συντελέστηκε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Η εφεύρεση της ρόδας με συμπιεσμένο αέρα (λάστιχο) και η ύπαρξη πλούσιων κοιτασμάτων καουτσούκ στη χώρα ήταν μια χρυσή ευκαιρία για κέρδη. Όλοι έπρεπε να συνεισφέρουν στην ευοίωνη προοπτική του Λεοπόλδου κι έτσι εκατομμύρια ιθαγενείς εργάτες κλήθηκαν υποχρεωτικά να συμμετάσχουν κι αυτοί. Ριζοσπαστικές μέθοδοι αντιμετώπισης της παραγωγικότητας επινοήθηκαν. Χιλιάδες ήταν οι καθημερινές εκτελέσεις και οι ακρωτηριασμοί όσων δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις της παραγωγής. [Κάποιοι μελετητές αναφέρουν ότι τα κομμένα μέλη χρησιμοποιούνταν ως μονάδες μέτρησης –πήχης, πόδι]. Η δουλειά δεν μπορούσε να πηγαίνει πίσω.
Οι υπολογισμοί για τους θανάτους τα 23 χρόνια της ιδιοκτησίας του Λεοπόλδου του Β΄ (1885-1908) κυμαίνονται από τα 5 έως τα 12 εκατομμύρια. Αναφερόμαστε πάντα σε ανθρώπους. Το έγκλημα του Λεοπόλδου είναι μια αγνοημένη γενοκτονία. Όταν το 1960 το Κονγκό αποκτούσε την αιματοβαμμένη ανεξαρτησία του, ο βασιλιάς του Βελγίου Μποντουέν ξεκίνησε την ομιλία του στη Λέοπολντβιλ, την πόλη του Λεοπόλδου, σημερινή Κινσάσα, λέγοντας: «Η ανεξαρτησία του Κονγκό είναι αποτέλεσμα του σχεδίου που συνέλαβε η μεγαλοφυΐα του βασιλιά Λεοπόλδου Β΄». Ποιος μπορεί να αμφιβάλει;
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι η περιοχή του σημερινού Κονγκό κατοικείται τουλάχιστον εδώ και 80.000 χρόνια, όπως έδειξε η ανακάλυψη του καμακιού Σεμλίκι στη Κατάντα το 1988, το οποίο είναι ένα από τα παλαιότερα που έχουν βρεθεί και θεωρείται ότι χρησιμοποιήθηκε για το ψάρεμα γιγάντιου γατόψαρου.
Από τους πρώτους αποικιοκράτες που καταφθάνουν στην περιοχή είναι οι Πορτογάλοι, περί τα τέλη του 15ου αιώνα. Εκεί ανακάλυψαν τους δυνατούς και ανθεκτικούς στις ασθένειες Κονγκολέζους που θα μοσχοπωλούνταν ως σκλάβοι. Αντιλήφθηκαν γρήγορα ότι θα μπορούσαν να εμπορεύονται τους σκλάβους αν στο Κονγκό βασίλευε το χάος. Έτσι, ενώ η χώρα σπαράσσεται από τοπικούς εμφύλιους, περί τα τέσσερα εκατομμύρια σκλάβοι πουλήθηκαν στις ΗΠΑ. Οι Αφρικανοί που κατοικούσαν στο βασίλειο του Κονγκό τον 15ο αιώνα αντίκρισαν για πρώτη φορά πορτογάλους ναυτικούς, τους θεώρησαν vumbu –δηλαδή φαντάσματα που το χρώμα του δέρματός τους είχε αλλάξει, καθώς είχαν περάσει στο βασίλειο των νεκρών. Όταν οι Πορτογάλοι άρχισαν να αγοράζουν σκλάβους από την περιοχή, ο μύθος αυτός πήρε μια ολοκληρωμένη μορφή: οι Αφρικανοί, βλέποντας τους λευκούς να τρώνε αλατισμένο κρέας και να πίνουν κρασί, πίστεψαν ότι τα φαντάσματα έτρωγαν τις σάρκες των σκλάβων και έπιναν το αίμα τους.
Οι Βέλγοι άρχισαν να ενδιαφέρονται για το Κονγκό τη δεκαετία του 1870. Προηγήθηκε τριετής εξερεύνηση της ενδοχώρας (1874-1877), μέσω του, περίπου τεσσάρων χιλιάδων επτακοσίων χιλιομέτρων, ποταμού Κόνγκο από τον τυχοδιώκτη – εξερευνητή δημοσιογράφο Χένρυ Μόρτον Στάνλεϋ. Ο Στάνλεϋ διείσδυσε στην καρδιά της αφρικανικής Ηπείρου, σε μια απέραντη, άγρια περιοχή οργιώδους βλάστησης, στην οποία δεν είχε προηγουμένως πατήσει λευκός. Το 1876 ο Λεοπόλδος Β΄ ίδρυσε την «φιλανθρωπική» Διεθνή Ένωση της Αφρικής. Ήταν μια φιλανθρωπική οργάνωση, που είχε ως βιτρίνα την ιεραποστολική εργασία και την δυτικοποίηση-εκπολιτισμό των αφρικανικών λαών. Στην πραγματικότητα η οργάνωση ήταν το όχημα για να δημιουργήσει την δική του αυτοκρατορία, αλλά κυρίως να υποδουλώσει τους αφρικανικούς λαούς… Έως τότε, οι διάφορες ευρωπαϊκές εξερευνητικές αποστολές εξαντλούνταν στις ακτές της Ηπείρου. Στις ανατολικές ακτές του προαποικιακού Κονγκό γίνονταν συχνά επιδρομές για την αρπαγή ανθρώπων ώστε να πουληθούν ως δούλοι από Άραβες δουλεμπόρους.
Ο Στάνλεϋ, αρχικά, θέλησε να «πουλήσει» τα ευρήματά του στη βρετανική αυτοκρατορία, η οποία, όμως, εκείνο τον καιρό δεν ενδιαφερόταν. Ενδιαφέρθηκε ο αυτοκράτορας Λεοπόλδος ο Β΄ του Βελγίου –ένα νέο ευρωπαϊκό κράτος που είχε δημιουργηθεί μόλις το 1830 και αποζητούσε μια αποικία. Έτσι, στη Διάσκεψη του Βερολίνου το 1885 για το μοίρασμα της αφρικανικής αποικιοκρατικής πίτας, θα πάρει επιτέλους την πολυπόθητη αποικία του και θα ιδρύσει το «Ελεύθερο Κράτος του Αφρικανικού Κονγκό», το οποίο μετέτρεψε σε ιδιόκτητη έκταση, αφού δεν ανήκε στο Βέλγιο αλλά στον ίδιο τον Λεοπόλδο.
Το καθεστώς του Λεοπόλδου Β΄ ξεκίνησε διάφορα «έργα υποδομής», όπως την κατασκευή σιδηροδρόμου ο οποίος θα ένωνε τις ακτές με την πρωτεύουσα Λεόπολντβιλ προφανώς για την μεταφορά εμπορευμάτων. Χρειάστηκαν οχτώ χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ουσιαστικά ξεκίνησε ένας ξέφρενος χορός αίματος, με την εκμετάλλευση των πλούσιων πρώτων υλών της χώρας, κυρίως καουτσούκ, μετά ελεφαντόδοντο και αργότερα μεταλλεύματα. Κι αυτό γιατί το 1886, ο Αντρέ Μισελέν αναπτύσσει την πρώτη εμπορικά πετυχημένη εκδοχή του ελαστικού με σαμπρέλα και το καουτσούκ αξίζει τώρα χρυσάφι. Τα αποθέματα καουτσούκ του Κονγκό ήταν εκείνη την εποχή τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Μιλάμε για την εποχή όπου το αυτοκίνητο καθιερωνόταν ως μέσο μεταφοράς. Το κονγκολέζικο καουτσούκ το οποίο μάζευαν σκλάβοι θα μετατρεπόταν σε λάστιχα αυτοκινήτου ή ηλεκτρομόνωση, καθώς ήταν και η εποχή που κέρδιζε έδαφος ο ηλεκτρισμός.
Οι διαταγές του Βέλγου βασιλιά ήταν σαφείς: οι ιθαγενείς θα πρέπει να αποδίδουν συγκεκριμένες ποσότητες. Σε περίπτωση αποτυχίας, τους περίμενε σκληρή τιμωρία. Κάπως έτσι, άρχισαν σιγά-σιγά να κυκλοφορούν φωτογραφίες με άπειρα κομμένα χέρια και μαρτυρίες ιεραποστόλων για ξεκληρισμένα χωριά, προκαλώντας την οργή και την αγανάκτηση των ανθρωπιστικών συλλόγων της εποχής, καθώς και ξένων κυβερνήσεων. Χαρακτηριστικά, το 1896, γερμανική εφημερίδα αναφέρει πως σε μια μόνο μέρα «συλλέχθηκαν» 1.308 χέρια από ακρωτηριασμένους ανθρώπους. Οι στρατιώτες συλλάμβαναν τις γυναίκες για να αναγκάσουν τους άντρες να δουλέψουν για τη συλλογή του καουτσούκ.
Η μαρτυρία ενός κατώτερου αξιωματικού του μισθοφορικού στρατού του Λεοπόλδου αποκαλύπτει την ωμή πραγματικότητα: «Ο διοικητής μας διέταξε να κόψουμε και να παλουκώσουμε τα κεφάλια όλων των ανδρών ενός χωριού που αντιστάθηκε στις επιθυμίες του Λεοπόλδου. Κόψαμε επίσης και τα γεννητικά τους όργανα. Τέλος, μας ανάγκασαν να κρεμάσουμε σε σχήμα σταυρού μανάδες με τα παιδιά τους…»
Την περίοδο 1885-1908, εκατομμύρια Κονγκολέζων πέθαναν εξ’ αιτίας των επιπτώσεων της εκμετάλλευσης και των ασθενειών. Σε κάποιες περιοχές ο πληθυσμός μειώθηκε αισθητά. Εκτιμάται ότι η ασθένεια του ύπνου και η ευλογιά σκότωσαν σχεδόν τον μισό πληθυσμό του κατώτερου ρου του ποταμού Κόνγκο. Κυβερνητική επιτροπή αργότερα κατέληξε ότι ο πληθυσμός του Κονγκό είχε μειωθεί στο μισό εκείνη την περίοδο, αν και δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία.
Οι αριθμοί της θηριωδίας δεν συμφωνούν, αν και προτού φτάσουν οι Βέλγοι ο πληθυσμός του Κονγκό υπολογιζόταν περίπου σε 25 εκατ. κατοίκους. Η επίσημη απογραφή του 1911 στην αποικία του κτήνους έλεγε ότι στη χώρα είχαν απομείνει μόλις 7,5 εκατ. ψυχές. Αν συμπεριλάβουμε και τις εκατοντάδες χιλιάδες των ακρωτηριασμένων, τότε η τραγωδία του Κονγκό δεν έχει όμοιό της στη ζοφερή ιστορία της αποικιοκρατίας, με τους ιστορικούς να κάνουν λόγο για περισσότερους από 10-15 εκατ. δολοφονημένους Αφρικανούς και 50% μείωση του γενικού πληθυσμού στα μόλις 23 χρόνια της διακυβέρνησης του Λεοπόλδου Β΄!
Ο «σφαγέας του Κονγκό», όπως αποκαλούσαν τον Λεοπόλδο Β΄, επιζεί από απόπειρα εναντίον του τον Νοέμβριο του 1902, όταν ο ιταλός αναρχικός Τζενάρο Ρουμπίνο προσπάθησε να τον δολοφονήσει μέσα στην άμαξά του.
Έτσι, στις 18 Οκτωβρίου του 1908, μπροστά στην διεθνή πίεση, το Βελγικό Κοινοβούλιο υπερψήφισε την προσάρτηση του Κονγκό ως Βελγική αποικία. Οι αποικιοκράτες διοικούσαν την περιοχή και υπήρχε διπλό νομικό σύστημα (ένα για τους ευρωπαίους και ένα για τους ιθαγενείς). Τα δικαστήρια για τους ιθαγενείς είχαν περιορισμένες εξουσίες και παρέμεναν υπό τον αυστηρό έλεγχο των αποικιακών αρχών. Δεν επιτρεπόταν καμία πολιτική δραστηριότητα στο Κονγκό.
Τελικά, ο Λεοπόλδος Β΄ πέθανε ένα χρόνο αφ’ ότου του αφαίρεσαν την προσωπική του κτήση σε όλους τους Βέλγους, στις 17 Δεκεμβρίου 1909. Η τραγική ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι ο Λεοπόλδος δεν είχε πάει ποτέ στο Κονγκό. Τις θηριωδίες του βασιλιά-σφαγέα «ζήλεψαν» οι Βρετανοί, οι Γερμανοί και οι Πορτογάλοι, οι οποίοι εφάρμοσαν τις ίδιες τακτικές στους αυτόχθονες λαούς που κατέκτησαν.
Ο τρόμος στο Κονγκό έπαψε περίπου την δεκαετία του 1920 και μόνο όταν ο πληθυσμός του μειώθηκε τόσο δραματικά που η καταναγκαστική εργασία δεν επαρκούσε πλέον για να συντηρήσει επικερδείς δραστηριότητες.
Η βαρβαρότητα της αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα
Το Κονγκό παρέμεινε βελγική αποικία, τουλάχιστον στα χαρτιά, μέχρι το 1960, όποτε και ανακηρύσσεται Ανεξάρτητη Δημοκρατία (sic!). Το Βελγικό Κονγκό αναμίχθηκε και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Οι αποικιοκράτες ανακάλυψαν, όλο αυτό το διάστημα, ότι, εκτός από το καουτσούκ που λιγόστεψε, η χώρα είναι πλούσια σε κοιτάσματα χρυσού, χαλκού, διαμαντιών, κοβαλτίου (50% των παγκόσμιων αποθεμάτων), ουρανίου, κολτάν (περί το 80% των παγκόσμιων αποθεμάτων), πετρελαίου και άνθρακα.
Μελετητές αναφέρουν ότι οι σφαίρες που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περιείχαν χαλκό από το Κονγκό. Επίσης, η ατομική βόμβα που κατάστρεψε τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, περιείχε ουράνιο που εξορύχθηκε από ορυχείο του νοτιοανατολικού Κονγκό.
Ας επανέλθουμε, λοιπόν, στο κολτάν, από το οποίο μετά από επεξεργασία παίρνουμε το ταντάλιο, ένα ζωτικής σημασίας συστατικό των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών ειδών και κινητών τηλεφώνων. Την σημασία αυτού του ορυκτού μπορεί να κατανοήσει κανείς από το γεγονός ότι η έλλειψη κολτάν οδήγησε κάποια στιγμή σε απότομη διακοπή στις πωλήσεις δημοφιλούς παιχνιδομηχανής.
Από το 1996, σε διαδοχικούς και περίπλοκους πολέμους, χιλιάδες Κονγκολέζοι πεθαίνουν εξ’ αιτίας της εξόρυξης του κολτάν, ενός μεταλλεύματος που περιγράφεται συχνά και ως «γκρίζος χρυσός».
Το κολτάν είναι ένα μετάλλευμα στρατηγικής σημασίας ίσης εμπορικής αξίας με το χρυσό. Χρησιμεύει για να ελαχιστοποιεί την κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας και να λύνει το πρόβλημα της διάρκειας των μπαταριών. Η εφαρμογή των πυκνωτών τανταλίου (κολτάν) επιτρέπει την ελαχιστοποίηση των διαστάσεων των κινητών τηλεφώνων, καθώς και την αύξηση της διάρκειας ζωής των μπαταριών τους. Η υπερβολική και ξαφνική ζήτηση ανάγκασε τις βιομηχανίες να στραφούν προς την οικονομικότερη εξόρυξη του μεταλλεύματος. Και τί πιο οικονομικό και εύκολο από την ταλαίπωρη Αφρική!
Όπως είπαμε, αυτή τη στιγμή το 80% της παγκόσμιας εξόρυξης προέρχεται από το Κογκό (πρώην Ζαΐρ), επειδή είναι πάμφθηνο (μηδαμινό εργατικό κόστος) σε σχέση με τα ορυχεία του Καναδά και της Αυστραλίας. Το Κογκό, όμως, μαστίζεται από συμμοριτοπόλεμους, αλλά και από τον πόλεμο με τους γείτονές του (η Ρουάντα, το Μπουρούντι, η Ουγκάντα να υποστηρίζουν τους αντάρτες του Κογκό και από την άλλη η Αγκόλα, η Ναμίμπια και η Ζιμπάμπουε να στηρίζουν τη νόμιμη κυβέρνηση).
Και με την εξόρυξη του κολτάν ποιος θα ασχοληθεί; Μα, φυσικά οι αντάρτες (Rcd – Goma, ιδιαίτερα στην περιοχή Kivu), αφού χρειάζονται τα χρήματα για να αγοράσουν όπλα. Και βέβαια, ως «μεταλλωρύχοι» θα χρησιμοποιηθούν όσοι δεν μπορούν να πάρουν μέρος, ενεργά, στον πόλεμο, δηλαδή: παιδιά, ανάπηροι, φορείς του AIDS, οι οποίοι αναγκάζονται να δουλέψουν στα ορυχεία, ειδάλλως απειλούνται με βασανιστήρια και δολοφονίες. Μαζεύουν με γυμνά χέρια τη ραδιενεργή μαύρη άμμο (η οποία περιέχει και ουράνιο), καταστρέφοντας όλη τη χλωρίδα της περιοχής, και οδηγώντας σε αφανισμό τους γορίλες και τους ελέφαντες.
Η παγκόσμια ζήτηση για ταντάλιο, νιόβιο, κασσίτερο, χρυσό και βολφράμιο –όλα τους μέταλλα που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή εξαρτημάτων για τους υπολογιστές και τα smartphone– αποδεικνύεται ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο σε οποιαδήποτε προσπάθεια επίλυσης των συγκρούσεων στη χώρα.
H ζήτηση κοβαλτίου σήμερα αυξάνεται λόγω της αυξημένης ζήτησης μπαταριών λιθίου-ιόντων που φορτίζουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και αποθηκεύουν ανανεώσιμη ενέργεια.
Επίσης, τα μεγάλης κλίμακας ορυχεία επιφανειακής εκμετάλλευσης χαλκού που υπάρχουν στο Κονγκό κατατάσσονται στα δέκα μεγαλύτερα του κόσμου.
Κονγκό: Μια ιδιωτική επιχείρηση
Όπως συνέβαινε με τον βασιλιά Λεοπόλδο Β΄, το Κονγκό είναι σήμερα η ιδιωτική επιχείρηση των σημερινών διαχειριστών της εξουσίας και των υποστηρικτών τους. Από το 1997 μέχρι σήμερα τα συμφέροντα υλοποιούνται από τον Πρόεδρο της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (sic!!!) Ζωζέφ Καμπιλά. Υπάρχουν ορυχεία που ελέγχονται άμεσα από τον Πρόεδρο και την οικογένειά του. Είναι αυτά που δεν έχουν ανατεθεί από τον Καμπιλά σε πολιτοφύλακες, μισθοφόρους και εμπορικά συστήματα εταιριών που κάνουν δουλειές σε «άδειες εκτάσεις» πέρα από τον έλεγχο του κράτους.
Η οικονομική αυτοκρατορία του Καμπιλά περιλαμβάνει τουλάχιστον 70 εταιρίες, των οποίων τη διαχείριση ή την πλειοψηφία των μετοχών έχουν μέλη της οικογένειάς του. Αυτή η αυτοκρατορία περιλαμβάνει τα τάγματα θανάτου που κάνουν επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα, στο πλαίσιο της γενικής στρατιωτικής στρατηγικής της κυβέρνησης.
Στρατιωτικοί αξιωματούχοι και μυστικοί πράκτορες στρατολογούν μισθοφόρους για λογαριασμό του Προέδρου και της οικογένειάς του, κάτω από την προστασία των υπηρεσιών πληροφοριών χωρών της περιοχής, όπως η Ρουάντα, η Ουγκάντα, το Μπουρούντι, η Ζιμπάμπουε και το Σουδάν. Αυτές οι ένοπλες συμμορίες, γνωστές και ως «προεδρικές πολιτοφυλακές», επιχειρούν ελεύθερα στο Κονγκό και λειτουργούν επίσης ως ένα τοπικό παρακλάδι της μαφίας της περιοχής, που διευκολύνει αυτό που εύσχημα ονομάζεται διαδικασία «διασυνοριακής οικονομικής ανάπτυξης». Η εταιρία Saracen Uganda Ltd, για παράδειγμα, που επικεντρώνεται στην παροχή ιδιωτικών υπηρεσιών ασφάλειας στην Ανατολική Αφρική, δίνοντας τεχνογνωσία στον εντοπισμό και την απενεργοποίηση εκρηκτικών υλών, στον εντοπισμό οχημάτων, στην εκπαίδευση σκυλιών και φρουρών, επικρίθηκε, το 2002, σε μια έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για εκπαίδευση ένοπλων παραστρατιωτικών οργανώσεων στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Το 2010, πέρασε στις ΗΠΑ ο νόμος Dodd-Frank, που στόχευε στην απαγόρευση εμπορίας μεταλλευμάτων που έχουν αποκτηθεί από εμπόλεμες συνθήκες. Ωστόσο, μετά τη θεσμοθέτηση του συγκεκριμένου νόμου, σημειώθηκε μια ώθηση στην παράνομη διασυνοριακή εμπορία, την λεγόμενη «διασυνοριακή οικονομική ανάπτυξη», με τρόπους που καθίστατο αδύνατο να εντοπιστεί η αλυσίδα τροφοδοσίας.
Σύμφωνα με ερευνητές του ΟΗΕ, η παράνομη εμπορία διευκολύνεται από τις εθνικές στρατιωτικές δυνάμεις του Κονγκό (FARDC), καθώς και από τους εθνικούς στρατούς της Ρουάντα, του Μπουρούντι και της Ουγκάντα.
Έτσι, ο χρυσός από την επαρχία Ιτούρι του Κονγκό εξάγεται στην Ουγκάντα και πωλείται σαν να προέρχεται από την Ουγκάντα. Το κολτάν από το βόρειο Κιβού εξάγεται στη Ρουάντα και ομοίως παρουσιάζεται σαν να προέρχεται από τη Ρουάντα. Το ίδιο συμβαίνει με τα διαμάντια από την περιοχή Μπούτζι-Μάγι που εξάγονται στην Κίνα και τη Ζιμπάμπουε, καθώς επίσης και με τον χρυσό από το Νότιο Κιβού και τη Βόρεια Κατάνγκα, τα οποία εξάγονται στο Μπουρούντι και την Τανζανία.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι φρικαλεότητες στο Κονγκό συνεχίζονται εντατικά, εδώ και 150 περίπου χρόνια, μέχρι τις μέρες μας. Τελικά, αυτή η πλούσια και εύφορη χώρα έχει γίνει μια χώρα καταραμένη ή όπως δήλωνε στις Βρυξέλλες ο πρώην βέλγος επίτροπος Λουί Μισέλ, «ο Λεοπόλδος ο Β΄ ήταν ένας πραγματικός οραματιστής της εποχής του, ένας ήρωας», και μετά αναρωτήθηκε: «Ακόμη κι αν συνέβησαν τρομερά πράγματα στο Κονγκό, έπρεπε τώρα να τα καταδικάζουμε;»
Απόδοση Π.
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 196, Σεπτέμβριος 2019
