.ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ
Αρχή της Ιστορίας η περιπλάνηση; «Υπό μιαν ορισμένη έννοια ναι. Διότι η περιπλάνηση αποτελεί ένα αφετηριακό σημείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς, από την αρχή της ιστορίας κι αυτό γιατί ταυτίζεται με τον αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση, για επέκταση του ζωτικού του χώρου, για την ικανοποίηση της περιέργειάς του και για ό,τι συνιστά εν πολλοίς τον κόσμο που τον περιβάλλει». Λόγια του Λουκά Αξελού, συγγραφέα του βιβλίου «Γεωγραφία των Ανακαλύψεων».
Ο Λουκάς Αξελός γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από την Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από πολύ νωρίς ασχολήθηκε με τα γράμματα και το βιβλίο και διευθύνει από την ίδρυσή τους τις εκδόσεις “Στοχαστής” (1969) και το περιοδικό “Τετράδια Πολιτικού Διαλόγου Έρευνας και Κριτικής” (1980)· είναι, επίσης, μέλος του Advisory Board του περιοδικού “Journal of the Hellenic Diaspora”. Επιμελήθηκε, σχολίασε και προλόγισε αρκετά βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων.
Στο συγγραφικό πεδίο οι έρευνές του έχουν επικεντρωθεί σε τρεις άξονες: Στην παρουσίαση και ανάδειξη ορισμένων προσωπικοτήτων, που αποτέλεσαν σταθμό στην διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην νεότερη Ελλάδα, στην μελέτη του Κυπριακού Ζητήματος και στην ανάλυση της εκδοτικής δραστηριότητας και της κίνησης των ιδεών στην Ελλάδα από την δεκαετία του 1960 ως τις μέρες μας. Ταυτόχρονα, έχει ασχοληθεί με την κριτική και έχει δημοσιεύσει αρκετά δοκίμια, μελέτες, άρθρα και ποιήματα σε διάφορα βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες.
-Πώς προέκυψε η Γεωγραφία των Ανακαλύψεων;
Η Γεωγραφία των Ανακαλύψεων προέκυψε από την βαθιά αγάπη που εγώ και η γυναίκα μου έχουμε για τα ταξίδια καθεαυτά και κατ’ επέκτασιν και για την φιλολογία τους. Δεδομένου ότι η κοινωνία των αναγκών δεν μας άφηνε πολλά περιθώρια για περιπλανήσεις, οι κυρίως περιπλανήσεις μας εξαντλήθηκαν ή…. στα παράθυρα (τα καλύτερα ταξίδια γίνονται από τα παράθυρα/Ρεμπώ) ή στην σειρά των ταξιδιωτικών βιβλίων (μοναδική απ’ όσο γνωρίζω σε όλη την Ευρώπη σε χρονική διάρκεια και θεματική εξακτίνωση) που ξεκινήσαμε πριν 35 χρόνια και που σήμερα αριθμεί 50 περίπου τίτλους. Απότοκο αυτού του μακρινού ταξιδιού στα βιβλία των ταξιδιών, αλλά και στα διαβάσματα μιας ζωής, είναι το συνοπτικό αυτό μου πόνημα Η Γεωγραφία των Ανακαλύψεων. Ένα ταξίδι στα βιβλία των ταξιδιών.
-Τα βιβλία των ταξιδιών πώς ξεκινούν;
Οι πρώτες ταξιδιωτικές αφηγήσεις χάνονται στο λυκαυγές της ιστορίας. Από τα αρχαιότερα μυθικά περιηγητικά κείμενα όπως Το έπος του Γκιλγκαμές, η Ναυαγού Διήγησις ή η δική μας Οδύσσεια, οι άνθρωποι προσπάθησαν να δώσουν μια συνολική αντίληψη για τον κόσμο που γνώριζαν, αλλά και για τον κόσμο που θεωρούσαν ή φαντάζονταν ότι υπήρχε. Γεγονός αποτελεί ότι η Οδύσσεια είναι το κορυφαίο περιπετειώδες ταξιδιωτικό κείμενο της αρχαιότητας, αξεπέραστο, κατά την γνώμη μου, και στις μέρες μας, στην πυρηνική, καλλιτεχνική και συμβολική του αξία. Ωστόσο, δεν είναι ούτε το πρώτο, ούτε, φυσικά, το μόνο. Το στα ιερογλυφικά καταγραμμένο γύρω στο 1060 π.Χ. κείμενο του Αιγύπτιου ιερέα Ουεναμούν (Οι περιπέτειες του Ουεναμούν), αποτελεί μια πρώτη απτή ιστορική μαρτυρία για τα δρώμενα και στον τότε καυτό χώρο της Εγγύς και Μέσης Ανατολής. Όμως ο Περίπλους του Άννωνος βασιλέως Καρχηδονίων υπέρ τας Ηρακλέους Στήλας Λιβυκών της γης μερών, αποτελεί το αρχαιότερο σωζόμενο κείμενο περίπλου στην Δυτική Μεσόγειο και Αφρική και τον Ατλαντικό Ωκεανό.
-Από τον Πυθέα στους Βίκινγκς και στον Κολόμβο;
Αποτελεί ιστορικό δεδομένο ότι η δράση των αρχαίων Ελλήνων αποτελεί δεσπόζον στοιχείο που καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα της ιστορίας του αρχαίου κόσμου στον χώρο της Μεσογείου και της Μαύρης και Ερυθράς Θάλασσας.Ο δρόμος προς την Δύση δεν αποτέλεσε πρώτιστο μέλημα του αρχαίου κόσμου. Εντούτοις η επέκταση προς Δυσμάς έχει το δικό της μερτικό στην ιστορία και δεν αποτελεί καθόλου υπερβολή ότι οι αρχαίοι Έλληνες συνέδραμαν προς την κατεύθυνση αυτή. Συγκεκριμένα και αφού διαμορφώθηκαν οι πρώτοι σταθεροί πυρήνες εποικισμού τους στην Ν. Γαλλία και την ΒΑ. Ισπανία, η περαιτέρω πορεία τους προς την Δύση και τον Βορρά ήταν ζήτημα χρόνου. Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης αποτυπώνει το εγχείρημα αυτό με το ταξίδι του στην ύστατη Θούλη (σημερινό Ηνωμένο Βασίλειο). Έπρεπε να περάσουν χίλια και πλέον χρόνια για να επιχειρηθεί το μεγάλο άλμα προς τον Νέο Κόσμο που πρωτοανακάλυψαν οι γενναίοι θαλασσοπόροι του Βορρά, οι γνωστοί μας Βίκινγκς. Είναι λοιπόν ο Έρικ ο Ερυθρός ο πρώτος γνωστός Ευρωπαίος που πάτησε το πόδι του στην Αμερική και που την ονόμασε Βίνλαντ, γη του αμπελιού ή του κρασιού, χάρη στα αμπέλια που συνάντησε εκεί και που το ταξίδι του καταγράφηκε σε ένα από τα κυριότερα έπη των Βίκινγκς (Η ανακάλυψη της Αμερικής από τους Βίκινγκς. Τα έπη της Βινλανδίας). Πολύ αργότερα, όταν πολλές απόπειρες είχαν γίνει και όταν η πορτογαλική καραβέλα, ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του ανθρώπου, είχε τελειοποιηθεί, ο Χριστόφορος Κολόμβος έφτασε το 1492 στον Νέο Κόσμο, που από παίγνιο της ιστορίας πήρε το όνομα του Αμέρικο Βεσπούτσι, αφήνοντας στον Κολόμβο μόνο ……. την Κολομβία.
-Ποια από τις προσωπικότητες των εξερευνητών ξεχωρίζετε και γιατί;
Είναι αντικειμενικά αρκετές οι προσωπικότητες που με τις εργώδεις προσπάθειές τους αποτελούν σταθμό στην πορεία των ανακαλύψεων. Αυτό είναι ένα πρώτο επίπεδο στο οποίο έρχεται να προστεθεί και η ιδιαιτερότητα, η μοναδικότητα ενδεχομένως που χαρακτηρίζει ορισμένες από αυτές τις φυσιογνωμίες.
Με βάση τα παραπάνω, αλλά -κυρίως- με γνώση ότι παρθενογένεση δεν υπάρχει (του Πόλο λ.χ. προηγήθηκε ο Κάρπινε και ο Ρουμπρούκ), από πλευράς μου, υποκειμενικά πλέον, θεωρώ ότι ιδιαίτερη μνεία αξίζει:
Στον Μάρκο Πόλο, γιατί συμπυκνώνει την κορυφαία περίπτωση ταξιδιώτη των χερσαίων οδών και τον άνθρωπο που ταυτίστηκε με την μεγάλη πορεία προς τους δρόμους του μεταξιού.
Στον Χριστόφορο Κολόμβο, για την εδραία πεποίθησή του στο ταξίδι προς Δυσμάς, το πείσμα, την ικανότητα και το κουράγιο του να φέρει σε πέρας την αποστολή.
Στον Μαγγελάνο, γιατί με τον Ιταλό Πιγκαφέτα και τον Ισπανό Ελκάνο, συμπυκνώνει με τον πιο εντυπωσιακό και ουσιαστικό τρόπο την σύνθεση των τριών εμπλεκομένων δυνάμεων (Ιταλία – Ισπανία – Πορτογαλία) και το πέρασμα σε μια νέα ποιότητα, την δράση στο σύνολο του πλανήτη.
Τέλος, στον Ρόμπερτ Φ. Σκοτ, που συνοψίζει και συγκεφαλαιώνει την κορύφωση της μεγάλης αυτής διαδρομής, αν σκεφτούμε τα μηδαμινά μέσα και τα ασήμαντα εφόδια που διέθετε και που κάνουν την προσπάθειά του να φαντάζει υπεράνθρωπη αλλά και επική στον βαθμό που το τίμημα ήταν η ίδια η ζωή του.
-Σημείο αναφοράς στην ιστορία της ανθρωπότητας το ταξίδι του Discovery;
Αναμφίβολα. Διότι αν η κατάκτηση του φεγγαριού αποτελεί το επιστέγασμα μιας τεχνολογικής επίτευξης, η κατάκτηση της Ανταρκτικής από τον Σκοτ, αποτελεί την εποποιΐα του θάρρους και της αυταπάρνησης. Όμως, προφανώς, ο λόγος στο ότι αποτελεί σημείο αναφοράς δεν είναι μόνο αυτός. Το ταξίδι του Discovery έφερε καινούργια γνώση στην επιστήμη και την βοήθησε να αποκτήσει μια ζωντανή και απτή αντίληψη για τους Πόλους. Μπροστά στην έρημη, λευκή απεραντοσύνη του Μεγάλου Φράγματος, ο Σκοτ θα σημειώσει αυτό που έκανε πράξη ανοίγοντας ένα μοναδικό κεφάλαιο στην ιστορία των ανακαλύψεων: «Κάθε βήμα θα είναι μια καινούργια κατάκτηση του μεγάλου αγνώστου». Αυτό που είναι η μεγάλη αλήθεια από την εποχή του Οδυσσέα ως τα σήμερα. τα πολλά μικρά και μεγάλα βήματα που μας φέρνουν στην Ιθάκη.
Πηγή
