Μεσημέρι Τρίτης 11 Οκτωβρίου. Για πολλούς θα ήταν μια τυπική ημέρα στο γραφείο. Όχι όμως για όλους. Για κάποιους η ημέρα είναι κρίσιμη. Πρέπει να κερδιθεί μία μάχη. Αυτή του Twitter.
Η ημέρα δεν επιλέχθηκε τυχαία. Ήταν η ημέρα της προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση στη Βουλή για την διαπλοκή. Ήδη από το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας 2 hastags σκαρφάλωναν σιγά-σιγά στην σκάλα των trends. Πρόκειται για το #skaNDala και το #Syriza_Xeftiles, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από τους κομματικούς στρατούς για να κερδίσουν την μάχη των social media.
Zoύμε άλλωστε στην εποχή που καταναλώνουμε ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας στα social media. Αυτό το γεγονός έχει μεταφέρει το ενδιαφέρον των κομμάτων σε αυτά. Πέρα από τις επίσημες επικοινωνιακές καμπάνιες στις επίσημες σελίδες των κομμάτων στα social media, στο παρασκήνιο υπάρχουν ολόκληροι κομματικοί στρατοί από ψεύτικα accounts, που προσπαθούν να επηρεάσουν την blogόσφαιρα.
Τουλάχιστον η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πρωταθλητές σε αυτό το σπορ.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Πώς δίνεται μια μάχη στο Twitter;
Το σκεπτικό βασίζεται στα λεγόμενα trends, τα οποία με την σειρά τους εξαρτώνται από τρεις βασικούς παράγοντες:
Τον όγκο των Tweets και των Retweets με αναφορά στο εκάστοτε trend.
Την ταχύτητα με την οποία θα δημοσιευθούν τα συγκεκριμένα tweets.
Τον αριθμό των ανθρώπων που θα δουν και θα αλληλεπιδράσουν με τα συγκεκριμένα tweets, άρα με τον αριθμό των followers των χρηστών που δημοσιεύουν τα συγκεκριμένα tweets.
Στόχος όλων των trends, είναι να σκαρφαλώσουν όσο το δυνατόν ψηλότερα στην λεγόμενη trending list.
Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται μεγάλος όγκος από τις τρεις παραπάνω προϋποθέσεις. Ακριβώς επειδή ένας λογαριασμός δεν μπορεί εύκολα να πετύχει αυτό το στόχο, δημιουργούνται κατά δεκάδες ψεύτικοι λογαριασμοί, που σκοπό έχουν να πετύχουν τη μαζικότητα που απαιτείται από τα παραπάνω κριτήρια.
Πως φτιάχνονται οι Στρατοί
Μπορούν να φτιαχτούν δεκάδες accounts με την χρήση ενός και μόνο gmail, απλά τοποθετώντας μία τελεία μετά από κάθε χαρακτήρα του mail, για να δημιουργηθεί και διαφορετικός λογαριασμός. Όσο μεγαλύτερο το gmail σε χαρακτήρες, τόσο πιο πολλά accounts μπορούν να δημιουργηθούν.
Aπό εκεί και πέρα τα πράγματα είναι εύκολα. Ένα random ελληνικό όνομα και μία φωτογραφία από ξένους χρήστες στο instagram, το vk, τo Flickr, το Tumblr ή το ίδιο το Twitter αρκούς για να φτιάξει κάποιος ένα αληθοφανές twitter account. Bέβαια, υπάρχει και η τακτική της ανωνυμίας. Αccounts-περσόνες χωρίς “όνομα”, με ένα ψευδώνυμο, δημοσιεύουν κατά κόρων και αποκτούν κοινό μέσα από το περιεχόμενό τους. Τέτοια accounts, τα οποία είναι πολύ δημοφιλή στον κόσμο του twitter, ονομάζονται “το βαθύ τουίτερ”. Αρκετές φορές πρόκειται για καθαρά «κομματικά» accounts, που εξυπηρετούν σκοπούς προπαγάνδας, αλλά υπάρχουν και οι σπάνιες περιπτώσεις που από πίσω κρύβεται κάποιος πραγματικός χρήστης που δεν θέλει να δημοσιοποιήσει το όνομά του.
Η πολιτική απορρήτου του Twitter δίνει απεριόριστες δυνατότητες στους χρήστες να αναπτύξουν ψεύτικες ή εικονικές “persones”, σε αντίθεση με το Facebook που έχει αυστηροποιήσει την πολιτική απορρήτου του τα τελευταία 3 χρόνια.
Διαχείριση πολλών λογαριασμών, τα μυστικά και το “ψυγείο”
Υπάρχουν δεκάδες ελεύθερα και επί πληρωμή προγράμματα, τα οποία κάνουν αυτή τη δουλειά. Το πιο γνωστό, είναι το TweetDeck στο οποίο μπορείς να διαχειριστείς έως 99 accounts από μία και μόνο εφαρμογή, χωρίς να χρειάζεται να είσαι συνδεδεμένος σε 99 διαφορετικούς λογαριασμούς στο browser, πράγμα που απαιτεί ένα pc υψηλών δυνατοτήτων. Με ένα απλό laptop, tablet ή κινητό, μπορεί κάποιος να διαχειριστεί 99 λογαριασμούς την ίδια στιγμή.
O M. είναι ένας από τους ανθρώπους που έκανε αυτή τη δουλειά. Δέχθηκε να μου μιλήσει, ανώνυμα και με την προϋπόθεση πως δεν θα ανακαλύψω προσωπικά του στοιχεία.
«Δεν είναι εύκολη δουλειά», ήταν από τα πρώτα πράγματα που μου είπε. «Καθημερινά διαχειρίζεσαι διαφορετικά προφίλ στο Tweetdeck και πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός ώστε να μην δώσεις “πάτημα” για να καταλάβουν ότι πρόκειται για επαγγελματικούς λογαριασμούς. Υποτίθεται πως πίσω από τα προφίλ βρίσκονται “αληθινοί χρήστες” με ενδιαφέροντα. Πρέπει όλα να φαίνονται φυσιολογικά. Για παράδειγμα δεν ποστάρουμε τα ίδια πράγματα, σε πολλά προφίλ γιατί “καρφωνόμαστε”. Προσπαθούμε επίσης να μην δημιουργούμε μαζικά προφίλ, γιατί υπάρχουν εργαλεία που καταγράφουν τα πάντα. Ακόμα και αν οι ανάγκες το απαιτούν, δημιουργούμε 2-3 ανά ημέρα, τους δίνουμε “δραστηριότητα” και μετά τα αφήνουμε “στο ψυγείο” για κάποια έκτακτη ανάγκη».
Eδώ μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα με έντονη δραστηριότητα σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα.
Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται η συχνότητα δημιουργίας διαφορετικών accounts, τα οποία αν και φαίνονται διαφορετικά κρύβουν πολλές φορές από πίσω τον ίδιο χρήστη. Μια απλή επίσκεψη στα προφίλ των συγκεκριμένων accounts αρκεί: Χρησιμοποιούν τα ίδια hashtags και μιλούν για τα ίδια θέματα, από την ίδια σκοπιά και χωρίς συνεχή δραστηριότητα, που θα υποδήλωνε έναν φυσιολογικό χρήστη.
Πως προέκυψε η συνεργασία σου;
«Από γνωριμία. Ήμουν αρκετά ενεργός στο Twitter και έτσι προέκυψε η συνεργασία, αρχικά με υποψήφιο και μετέπειτα στην “ομάδα” του κόμματος. Δεν ήμουν των ίδιων πεποιθήσεων με τον υποψήφιο, αλλά δεν με πείραζε. Ήθελα απλά να κάνω τη δουλειά και να πληρώνομαι». Όσο για τα ποσά, όπως ομολόγησε ο Μ. πρόκειται για «μαύρο» εισόδημα, της τάξης των 200-250 ευρώ/μήνα, για 6ήμερη εργασία 4-5 ωρών την ημέρα.
Ανάμεσα στις αρμοδιότητές του είναι να «τσεκάρει» τι γράφεται για τον υποψήφιο ή το κόμμα στα social media τόσο manually όσο και με την βοήθεια προγραμμάτων. Όπως ο ίδιος αναφέρει υπάρχουν ημέρες που απλά προσπαθεί να «αποκρούσει» αρνητικά σχόλια χρηστών εναντίον του κόμματος ή του υποψήφιου με απαντήσεις μέσω πολλαπλών λογαριασμών, ή να ψάχνει για δηλώσεις στελεχών του αντίπαλου κόμματος που προκάλεσαν αίσθηση, να τις απομονώσει και να τις προωθησει στα social. Ωστόσο οι δύσκολες ημέρες είναι αυτές που η Βουλή συνεδριάζει για ένα κρίσιμο ζήτημα ή που έχει προκύψει ένα σοβαρό ζήτημα επικαιρότητας ή γκάφα από στέλεχος του αντίπαλου κόμματος. «Είναι η μητέρα των μαχών οι ολομέλειες στη Βουλή», είπε.
Όταν τον ρώτησα για τα trends #skaNDala και #Syriza_Xeftiles, μου περιέγραψε την διαδικασία δημιουργίας τους ενός εκ των δύο.
«Συνήθως συννενοούμαστε με τους υπόλοιπους πολύ πριν την έναρξη της ολομέλειας, εφόσον ξέρουμε πότε ξεκινά. Έτσι έχουμε τη δυνατότητα να προγραμματίσουμε tweets γενικού περιεχομένου με το hashtag που μας ενδιαφέρει, χωρίς αναφορές σε φράσεις που ειπώθηκαν στη Βουλή, απλά για να αρχίσει το hashtag να “ζεσταίνεται” (μτφ: Να αποκτά όγκο αναφορών). Φροντίζουμε τα tweets αυτά να έχουν μικρή χρονική απόσταση μεταξύ τους και να είναι αρκετά ώστε να καταφέρει το hastag στην trending list. ‘Oταν ανεβαίνει ο αρχηγός του αντίπαλου κόμματος στο βήμα, τότε αρχιζουμε και κανουμε το live tweeting, με σχόλια στις φράσεις του. Εκεί υπάρχει και ο μεγαλύτερος όγκος των tweets. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνει, τόσο πιο πολύ επηρρεάζεται και ο απλός κόσμος να σχολιάσει το συγκεκριμένο θέμα».
Για την ιστορία, το hastag #skaNDala» όχι μόνο κυριάρχησε στη μάχη της 11ης Νοεμβρίου, αλλά συνεχίζει την πορεία του μέχρι και σήμερα, με αρκετά tweets να γράφονται καθημερινά.
Ένα από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα ψεύτικου λογαριασμού, που δουλεύει ξεκάθαρα για λογαριασμό του ΣΥ.ΡΙΖ.Α είναι το @aspa. Ας δούμε την δραστηριότητά του.
Όπως φαίνεται, υπάρχει ασυνήθιστα υψηλή δραστηριότητα σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, και σχεδόν μηδενική σε άλλες. Είναι κλασσική περίπτωση ψεύτικου λογαριασμού, που δημιουργήθηκε, «πήρε δραστηριότητα» και «μπήκε στο ψυγείο», όπως μας περιέγραφε ο Μ.
Η εντονότερη δραστηριότητα εμφανίζεται αρχικά στις 8 Δεκεμβρίου. Είναι η ημερομηνία θανάτου του χουντικού Στυλιανού Παττακού. Όλα τα tweets του συγκεκριμένου λογαριασμού εκείνη την ημέρα χρησιμοποιούν το hastag #pattakos και αφήνουν ξεκάθαρες υπόνοιες για σύνδεσή του με την ΝΔ. Η επόμενη έντονη δραστηριότητα παρουσιάζεται στις 11 Δεκεμβρίου, οπότε και ο συγκεκριμένος λογαριασμός tweetάρει και retweetάρει αποκλειστικά tweets που περιέχουν το hastag #skandala. Γενικότερα, η δραστηριότητά του λογαριασμού αυτού φαίνεται πως «γυρνάει» γύρω από πολύ συγκεκριμένα hastags.
Η κορυφαία δραστηριότητα του account έρχεται στις 8 Δεκεμβρίου, με το διάγγελμα του Αλέξη Τσίπρα. Παρακάτω υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά Tweets. Πάνω κάτω, όλα τα επόμενα κινήθηκαν στο ίδιο κλίμα. Συχνή αναφορά στο hastag #διάγγελμα, προκειμένου να υπάρχει όσο το δυνατόν περισσότερο περιεχόμενο με θετικές γνώμες για τα όσα εξήγγειλε ο Πρωθυπουργός, ακριβώς στα πρότυπα της τακτικής που αναφέρθηκε πιο πάνω.
Η ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ
Πριν τις εκλογές του 2012, το protagon.gr μίλησε με τους ανθρώπους που στελέχωναν την επικοινωνιακή ομάδα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Μία ομάδα νέων ανθρώπων μίλησε on camera για το πως δουλεύει ο τομέας των social media του ΣΥΡΙΖΑ. Κατά την διάρκεια που ένας νεαρός εξηγούσε τις επιθέσεις που δέχονται τα επίσημα accounts του ΣΥΡΙΖΑ από τα trolls της ΝΔ, η κάμερα έπιασε κάτι πολύ ενδιαφέρον: Ένα mail που έδινε link για επεξεργασμένο videο της επίσημης καμπάνιας της ΝΔ, που είχε φτιαχτεί για να προωθηθεί στα social μέσω των troll accounts. Μάλιστα, η κάμερα έπιασε και τις «οδηγίες» για χρήση ενός συγκεκριμένου hastag που θα χρησιμοποιούνταν οργανωμένα. Mάλιστα, ένα μέλος της ομάδας παραδέχεται στην κάμερα πως «μια από τις αγαπημένες του ασχολίες είναι να τσακώνεται με άλλους, είτε κατά μόνας, είτε σε συντονισμό με άλλους». Είναι η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ξεσκεπάσματος oργανωμένου «κομματικού» στρατού στα social media.
Αν και η ΝΔ είχε την πρωτοκαθεδρία στο «παιχνίδι» των trolls και της επιρροής στο Twitter μέχρι το 2014, η κατάσταση σήμερα είναι διαφορετική. Μετά τις ευρωεκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ μπήκε δυναμικά στην αρένα των trolls και πήρε σχεδόν τα ινία. Η υπεροχή του ΣΥ.ΡΙΖ.Α απογειώθηκε κατά την περίοδο της προεδρικής εκλογής και κορυφώθηκε στο δημοψήφισμα. Σήμερα, η ισορροπία αυτή φαίνεται πως ανατρέπεται ξανά.
Η ομάδα της ΝΔ
Η στρατηγική της ΝΔ ήταν εντελώς διαφορετική. Σε αντίθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ, η ομάδα της ΝΔ δεν βασιζόταν στην δημιουργία μεγάλου όγκου περιεχομένου από πολλά accounts, αλλά το αντίστροφο. Η τροφοδοσία με περιεχόμενο γινόταν στοχευμένα, μέσω ενός καναλιού, από το οποίο γινόταν αναπαραγωγή από στους ψεύτικους λογαριασμούς και τα avatars. Η λεγόμενη “Ομάδα Αλήθειας” ήταν το κανάλι που διοχεύτευε και συνεχίζει να διοχετεύει με περιεχόμενο τα social media για λογαριασμό της ΝΔ, μέχρι τα μέσα του 2015.
Πρόκειται για έναν καλά οργανωμένο μηχανισμό που έχει «μάτια και αυτιά» παντού:
Από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, όπου υπάρχει πλήρης εποπτεία για το τι λέγεται από στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να είναι σε θέση να απομονώσουν συγκεκριμένα αποσπάσματα και να τροφοδοτήσουν τα social media, μέχρι το internet. Είναι η ομάδα που κρατάει την σύνθεσή της ως επτασφράγιστο μυστικό, ωστόσο υπάρχει η κοινή παραδοχή πως πίσω από την ιδέα και τον συντονισμό υπήρχε – και ίσως υπάρχει ακόμα- ο πρώην συνεργάτης του Αντώνη Σαμαρά, Γιώργος Μουρούτης.
Πρωταθλητής ωστόσο στα ψεύτικα προφίλ φαίνεται πως είναι ο αντιπρόεδρος της ΝΔ, Άδωνις Γεωργιάδης. Tα παρακάτω usernames παρουσιάζουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: ανέστειλαν την λειτουργία τους την ίδια ακριβώς ημέρα και κατά την παρουσία τους στο twitter έγραφαν συνεχώς υποστηρικτικά tweets για τον κ. Γεωργιάδη και έκαναν διαρκώς retweets σε δικά του tweets.
Oι λογαριασμοί
@SotirisGrivas
@athinakarapano1
@annakaranikola2
@giannaantonopo2
@giannaapostolo1
@NasiotisTasos
@ΤinaGialitaki
είναι μόνο μερικοί από τον υπεράριθμο στρατό που διατηρούσε ο κ. Γεωργιάδης στο Twitter.
Ας πάρουμε μερικές περιπτώσεις, που αποδεικνύουν τα παραπάνω. Τρεις χρήστες, με πάνω από 1000 retweets στον λογαριασμό του αντιπροέδρου της ΝΔ.
Όταν ρωτήσαμε τον Μ. για τις συγκεκριμένες περιπτώσεις, γέλασε λέγοντας πως «ήταν απρόσεκτοι» και πως «αρκετά bots του Άδωνι έπεσαν λόγω μαζικών reports όταν έγιναν αντιληπτά». Γενικότερα, η τάση των reports δεν ήταν συνηθισμένη, από τα δύο στρατόπεδα, όπως μας περιγράφει ο Μ., ωστόσο υπάρχουν τρανταχτές περιπτώσεις λογαριασμών με μεγάλο κοινό και επιρροή που έπεσαν θύματα μαζικών επιθέσεων μέσω reports, όπως ο LavrentisBeria και ο Cocobilly.
Τελικά, μήπως δεν είναι και τόσο αθέμιτος αυτός ο πόλεμος των ψεύτικων προφιλ; Μήπως εντάσσεται στην ευρύτερη πολιτική μάχη για την εξουσία; Είναι ηθικός; Είναι ανήθικος; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που με απασχολούν εδώ και καιρό. Δεν τα έχω απαντήσει ακόμη, και μάλλον θα αργήσω αρκετά. Η μάχη σίγουρα θα συνεχίζεται για πολύ, όσο τα social media μπαίνουν όλο και περισσότερο στις ζωές μας.
