Πριν από μια δεκαετία περίπου, ο οικονομολόγος Richard Freeman έγραψε μερικά άρθρα σχετικά με αυτό που αποκαλούσε «ο Μεγάλος Διπλασιασμός».
Με αυτό τον όρο εννοούσε την αύξηση του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού ως αποτέλεσμα των αποφάσεων της Κίνας, της Ινδίας και των κρατών που ανήκουν στο πρώην σοβιετικό μπλοκ, να ενσωματωθούν πλήρως στην παγκόσμια αγορά.
Όπως υποστήριξε ο Freeman, αν οι χώρες αυτές είχαν μείνει απέξω, το 2000 το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό θα ήταν 1.46 δισεκατομμύρια, ενώ με τη συμμετοχή τους έφτασε τα 2.92 δισεκατομμύρια εργάτες και εργάτριες. Ο Freeman κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «προμηθεύοντας τις επιχειρήσεις με ένα νέο χαμηλόμισθο εργατικό δυναμικό, ο διπλασιασμός του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού αποδυνάμωσε τη διαπραγματευτική θέση των εργαζομένων στις αναπτυγμένες χώρες καθώς και σε πολλές αναπτυσσόμενες».
Η ανάλυση του Freeman χρησιμοποιείται συχνά για να υποστηριχτεί η ιδέα ότι η παγκοσμιοποίηση σημαίνει μια «κούρσα προς τα κάτω», κατά την οποία οι μισθοί παγκοσμίως πέφτουν στα επίπεδα των φτωχότερων χωρών. Αλλά μια πρόσφατη μελέτη από την ερευνητική ομάδα Euromonitor δείχνει ότι μια πολύ πιο σύνθετη διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Κίνα
Οι Financial Times συνοψίζουν τα αποτελέσματα της μελέτης: «Οι μέσοι μισθοί στον βιομηχανικό τομέα της Κίνας έχουν ξεπεράσει τους αντίστοιχους χωρών όπως η Βραζιλία και το Μεξικό και πλησιάζουν γρήγορα αυτούς της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, μετά από μια δεκαετία ιλιγγιώδους ανάπτυξης κατά την οποία τα κινέζικα μηνιάτικα τριπλασιάστηκαν.
Στο σύνολο του εργατικού δυναμικού της Κίνας, τα ωρομίσθια υπερβαίνουν πλέον εκείνα όλων των μεγάλων κρατών της Λατινικής Αμερικής εκτός της Χιλής, και είναι γύρω στο 70 τοις εκατό του επιπέδου των πιο αδύναμων χωρών της ευρωζώνης».
Έτσι, από το 2005 έως το 2016, στο χρονικό διάστημα δηλαδή από τότε που ο Freeman πρωτοδημοσίευσε τα άρθρα του, το μέσο ωρομίσθιο στον βιομηχανικό τομέα της Κίνας τριπλασιάστηκε από 1,20 στα 3,60 δολάρια την ώρα, την ίδια ώρα που το αντίστοιχο ωρομίσθιο μειώθηκε από 2.90 στα 2,70 δολάρια στη Βραζιλία, από 2,20 στα 2,10 δολάρια στο Μεξικό, και από 4.30 δολάρια στα 3.60 δολάρια στη Νότια Αφρική. Στην Πορτογαλία, τα ωρομίσθια στη μεταποίηση υποχώρησαν ακόμα πιο απότομα, από 6,30 δολάρια στα 4,50 δολάρια.
Αυτό που βλέπουμε είναι ένας συνδυασμός τριών διαδικασιών. Κατ 'αρχάς, η Κίνα έχει γίνει σε αυτό το διάστημα ο σημαντικότερος κόμβος της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. Αυτό έχει εν μέρει συμβεί μέσα από τις ξένες άμεσες επενδύσεις από πολυεθνικές εταιρείες που συστήνουν θυγατρικές στην Κίνα.
Όμως, όπως επισημαίνει ο John Smith στο σημαντικό βιβλίο του «Ο ιμπεριαλισμός τον 21ο αιώνα», οι πολυεθνικές αναθέτουν συχνά την παραγωγή σε άλλες εταιρείες στο παγκόσμιο Νότο. Ο στόχος τους είναι να μετακυλίσουν το κόστος σε υπεργολάβους και τους ίδιους τους εργαζόμενους. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι η ταϊβανέζικη εταιρεία Foxconn, η οποία έχει γίνει κόκκινο πανί για το πώς αντιμετωπίζει τους εργαζόμενούς της στα κινεζικά εργοστάσια όπου συναρμολογούν προϊόντα της Apple.
Η αντίσταση των Κινέζων εργαζόμενων σε συνθήκες όπως αυτές έχει βοηθήσει την αύξηση των μισθών -όχι μόνο στην μεταποίηση αλλά και σε όλους τους τομείς. Αλλά η κινεζική βιομηχανία γίνεται επίσης όλο και πιο εξελιγμένη, με την παραγωγικότητα να αυξάνεται ταχύτερα από τους μισθούς. Η βιομηχανική παραγωγή στην Κίνα δεν χρειάζεται πλέον πάντα να βασίζεται στο εξαιρετικά χαμηλό κόστος εργασίας και οι επιχειρήσεις βρίσκουν συχνά πιο κερδοφόρο το να πληρώνουν υψηλότερους μισθούς για να κρατήσουν τους πιο ειδικευμένους εργαζομένους τους.
Πίεση
Δεύτερον, η πρόοδος της Κίνας ασκεί πίεση στην βιομηχανία σε άλλες πιο ανεπτυγμένες οικονομίες του Νότου, όπως η Βραζιλία και η Νότια Αφρική. Οι μισθοί εκεί συμπιέζονται για να επιτραπεί στις επιχειρήσεις να ανταγωνιστούν με τις φθηνότερες και πιο αποτελεσματικές αντιπάλους τους στην Κίνα.
Τέλος, βλέπουμε παρόμοιες διαδικασίες να ξεδιπλώνονται στη νότια Ευρώπη, της οποίας οι βιομηχανίες βρίσκονται σε ανταγωνισμό όλο και περισσότερο με την Κίνα και άλλες «αναδυόμενες» οικονομίες. Αυτή η καθοδική πίεση στους μισθούς ενισχύεται από τη λιτότητα που επιβάλλεται σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία από τις κυρίαρχες δυνάμεις στην Ευρωζώνη. Η χρόνια μαζική ανεργία και η έλλειψη ζήτησης πρέπει να έχουν συμβάλει στην απότομη πτώση των μισθών του μεταποιητικού τομέα της Πορτογαλίας.
Η κατανόηση αυτής της πολύπλοκης διαδικασίας, όπου συνυπάρχουν η άνοδος των μισθών αλλά και η φτωχοποίηση, είναι σημαντική, αν δεν θέλουμε να ταυτιστούμε με τη ρητορική των αφεντικών που θέλουν να στρέψουν τη μία εργατική τάξη εναντίον της άλλης. Είναι ένα βήμα μπροστά για ολόκληρο τον κόσμο της εργατικής τάξης ότι οι Κινέζοι εργάτες κατάφεραν να τριπλασιάσουν τους μισθούς τους μέσα σε μια δεκαετία.
Δεν ήταν κάτι αναπόφευκτο -το κινεζικό κράτος και τα αφεντικά δεν θα είχαν προχωρήσει σε αυτό χωρίς πίεση από τους ίδιους τους εργαζόμενους. Ομοίως, δεν ήταν αναπόφευκτη η αποτυχία των εργατικών κινημάτων σε άλλες χώρες να αντισταθούν στη μείωση των μισθών. Όσο περισσότερο μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο, τόσο περισσότερο μπορούμε να προχωρήσουμε μαζί.
