Έξυπνοι μετρητές», «έξυπνο σπίτι», τηλεματική και νέες τεχνολογίες είναι τομείς που βρίσκονται σε πλήρη ανάπτυξη και εξέλιξη στο πεδίο των εφαρμογών που καθορίζουν ή επηρεάζουν τον τρόπο ζωής και λειτουργίας των ανθρώπων. Σχεδόν πάντα στην προώθηση μιας νέας τεχνολογικής, και συνάμα εμπορικής, εφαρμογής επιστρατεύονται όροι του μάρκετινγκ ώστε η αποδοχή να είναι καθολική. Ποιος θα αρνούνταν τη χρήση και τα πλεονεκτήματα ενός «έξυπνου σπιτιού»; Μονάχα ένας ηλίθιος, υπονοεί πονηρά το σύστημα.
Από το 2016 έχει αποφασισθεί η σταδιακή αντικατάσταση του συνόλου των μετρητών της ΔΕΗ με τους λεγόμενους «έξυπνους», αρχικά πιλοτικά σε συγκεκριμένες περιοχές. Παρότι τα χρονοδιαγράμματα έχουν υστέρηση εφαρμογής, εν τούτοις είναι σε προτεραιότητα, για τη ΔΕΔΔΗΕ και το κράτος, η άμεση εφαρμογή τους. Σύμφωνα με οδηγία της Ε.Ε. η πολιτεία είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει ως το 2020 στην εγκατάσταση «έξυπνων» μετρητών στο 80% των συνδέσεων του δικτύου. Το υπάρχον χρονοδιάγραμμα προβλέπει την πιλοτική εγκατάσταση 160.000 μετρητών σε Ξάνθη, Λέσβο, Λήμνο, Άγιο Ευστράτιο, Λευκάδα και σε περιοχές της Αττικής και της Θεσσαλονίκης εντός του 2018.
Το συνολικό κόστος της αντικατάστασης των 7,5 εκατ. μετρητών πανελλαδικά και του σχετικού εκσυγχρονισμού του δικτύου αναμένεται να φτάσει στα 2,5 δις. ευρώ, μεγάλο μέρος του οποίου πιθανότατα θα μετακυλιστεί στους καταναλωτές, με την ενσωμάτωση κάποιου ειδικού τέλους στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Η σχεδόν βέβαιη για τον καταναλωτή επιβάρυνση ασφαλώς δεν αναφέρεται στην πλειοψηφία των σχετικών με το θέμα δημοσιευμάτων. Πολύ δε περισσότερο οι απειλές που δημιουργούνται για τη δημόσια υγεία.
Αλλά, ποιά είναι τα πλεονεκτήματα των νέων μετρητών; Τα “ευφυή” συστήματα καταμέτρησης έχουν δυνατότητες μέτρησης ενέργειας, τάσης, συχνότητας και άλλων μεγεθών, και δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας μέσω τηλεπικοινωνιακών μέσων με κέντρα συλλογής, αποθήκευσης, επεξεργασίας και διαχείρισης πληροφοριών. Έτσι, καταργούνται οι καταμετρητές υπάλληλοι και οι έναντι λογαριασμοί. Επίσης, η οποιαδήποτε επέμβαση/παρέμβαση στο μετρητή θα γίνεται άμεσα αντιληπτή ψηφιακά, ενώ θα είναι δυνατή και η στατιστική επεξεργασία κατανάλωσης ενέργειας για τον καθένα ξεχωριστά. Παράλληλα, ψηφιακή θα είναι και η διακοπή της παροχής χωρίς την φυσική παρουσία υπαλλήλου.
Είναι άμεσα αντιληπτό ότι τα οικονομικά οφέλη για τις εταιρείες ηλεκτρισμού είναι τεράστια αφού σημαντικό ποσοστό εργατικού κόστους παύει να υπάρχει και ταυτόχρονα γίνεται εταιρικά καλύτερα αξιοποιήσιμη η κάθε ενεργειακή πληροφορία. Σε αυτά τα projects το ερώτημα που τίθεται για τις εταιρείες είναι κατά πόσο τα πλεονεκτήματα των νέων εφαρμογών αξίζουν την επένδυση με οικονομικούς όρους. Δηλαδή ωραίες οι τηλεμετρήσεις και η εξοικονόμηση εργατικής δαπάνης, αλλά το κόστος αγοράς και εγκατάστασης, μήπως κάνει ασύμφορη την επένδυση; Σε αυτόν τον «προβληματισμό» αναλαμβάνουν δράση οι μεγάλες εταιρίες, τα λόμπυ και οι μηχανισμοί εξουσίας. Για τους «έξυπνους» μετρητές το κόστος θα καλυφθεί από προγράμματα ΕΣΠΑ και πιθανή επιβάρυνση των καταναλωτών. Ήδη η ΔΕΔΔΗΕ έχει συνάψει δανειακή σύμβαση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) ύψους 85 εκατ. ευρώ, που αφορά και τον τομέα των «έξυπνων δικτύων». Η ΕΤΕπ αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει τα ευρωπαϊκά projects αιχμής για το σύστημα και τα λόμπυ, ως τραπεζικός βραχίονας επενδύσεων. Επί πλέον, εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ η πράξη «Πιλοτικό Σύστημα Τηλεμέτρησης και Διαχείρισης της ζήτησης παροχών ηλεκτρικής ενέργειας οικιακών και μικρών καταναλωτών και εφαρμογής έξυπνων δικτύων» που αφορά την ολοκληρωμένη μελέτη, προμήθεια και εγκατάσταση του εξοπλισμού, 170.000 μετρητών και επιλέξιμη δημόσια δαπάνη σε 19.500.000 ευρώ. Η ENEDIS, η γαλλική εταιρεία που αποτελεί τον Διαχειριστή Δικτύου Διανομής στη Γαλλία, κινεί επίμονα τις διαδικασίες ώστε να εφαρμοστεί το γαλλικό μοντέλο και στην Ελλάδα. Το συγκεκριμένο έργο, συζητήθηκε και κατά την επίσκεψη που είχε πραγματοποιήσει στην Αθήνα ο πρόεδρος Μακρόν τον περασμένο Σεπτέμβριο. Γιατί ως γνωστόν Πρωθυπουργοί, Προέδροι και υπουργοί επισκέπτονται χώρες για να κλείσουν «δουλειές» οι κουστωδίες των επιχειρηματιών. Επί πλέον η ENEDIS ισχυρίζεται ότι έχει καλύψει το μεγαλύτερο μέρος της επένδυσης στη Γαλλία μέσω απόσβεσης της επένδυσης από την ελάττωση μη τεχνικών απωλειών, χωρίς όμως να έχει ποσοτικοποιήσει τα δεδομένα.
Όμως, ο κύριος προβληματισμός για τους συγκεκριμένους μετρητές δεν είναι οικονομικός. Είναι υγείας και περιβαλλοντολογικός. Ο Paul Rosch, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή Νέας Υόρκης δηλώνει: “Οι αρνητικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για να εκτιμηθούν, αν και κάποιες, όπως η πρόκληση καρκίνου, ήδη έχουν βγει στην επιφάνεια. Αυτό το γιγαντιαίο πείραμα στα παιδιά και τα εγγόνια μας μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιες βλάβες στο μυαλό και το σώμα και έχει την προοπτική να προκαλέσει τραγωδία πρωτόγνωρων διαστάσεων, εκτός και αν ληφθούν άμεσα μέτρα”. Αν και οι εκπομπές ακτινοβολίας διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την χρησιμοποιούμενη τεχνολογία, σε αρκετές περιπτώσεις η οφειλόμενη στους «έξυπνους» μετρητές έκθεση υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη των κινητών τηλεφώνων, όπως δείχνει και η έκθεση του ειδικού στην πυρηνική πολιτική, λέκτορα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Daniel Hirsch.
Επί πλέον, από τον Μάιο του 2011, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) έχει εντάξει την ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων στα πιθανά καρκινογόνα. Δεδομένου ότι οι έξυπνοι μετρητές χρησιμοποιούνται μόνο λίγα χρόνια, είναι δύσκολο να βγουν ακόμη ασφαλή συμπεράσματα για τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο, έρευνες των τελευταίων ετών έχουν συνδέσει τις ασύρματες ακτινοβολίες με την αϋπνία, την κατάθλιψη, τον καρκίνο του εγκεφάλου, του δέρματος, την ανδρική στειρότητα, τις αποβολές εγκυμοσύνης, την λευχαιμία, κ.ά., αφού πολλοί «έξυπνοι» μετρητές θα εκπέμπουν ανελλιπώς δίπλα σε υπνοδωμάτια, παιδικά δωμάτια και άλλους ευαίσθητους χώρους. Συμφώνα με έρευνα του EMF Safety Network στην Καλιφόρνια, μετά την εγκατάσταση των έξυπνων μετρητών, τα κυριότερα προβλήματα υγείας που καταγράφηκαν ήταν τα εξής: προβλήματα ύπνου (στο 49%), αυξημένο άγχος (43%), πονοκέφαλοι (40%), βουητό στα αυτιά (38%), καρδιολογικά προβλήματα (26%).
Οι έξυπνοι μετρητές θα αποτελούν μέρος ενός δικτυακού πλέγματος, το οποίο θα αποτελείται από περίπου 300.000 ασύρματες κεραίες σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες θα χρησιμεύουν για την συλλογή και την μετάδοση πληροφοριών από όλους τους ψηφιακούς μετρητές. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Βιοχημείας, στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Χρήστος Γεωργίου, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ οι «έξυπνοι μετρητές» διαθέτουν δύο κεραίες ταυτόχρονης εκπομπής και οι συλλέκτες τρεις, εκ των οποίων οι δύο είναι κι αυτές ταυτόχρονης εκπομπής… Αν αντικατασταθούν τα περίπου επτά εκατομμύρια ρολόγια που έχουμε στην Ελλάδα, τότε θα αποκτήσουμε περίπου έξι εκατομμύρια μετρητές και συλλέκτες και αντίστοιχο αριθμό κεραιών, που όμως ο αριθμός τους δύναται να διπλασιαστεί σε περίπτωση που θα διαθέτουν περισσότερες από μία κεραία. Οι οποίες, σημειωτέον, θα εκπέμπουν στο ίδιο ανώτατο όριο με αυτές των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας. Η εγκατάσταση των «έξυπνων μετρητών» θα επιβάλλεται, θα είναι υποχρεωτική στους χρήστες/ιδιοκτήτες των κτισμάτων. Δεν θα έχουμε δηλαδή την επιλογή να προστατεύσουμε την υγεία μας από την έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που αυτοί θα εκπέμπουν είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο… Και στη χώρα μας, προκειμένου να δελεαστούν ευκολότερα οι παραμεθόριοι «ιθαγενείς» από το επιχείρημα της εισόδου στην εποχή της τεχνολογίας και της ψηφιοποιημένης αυτοματοποίησης, η ΔΕΗ θα δωρίσει σε μερικούς από αυτούς τριάντα χιλιάδες «καθρεφτάκια»-οθόνες για να «βλέπουν το ρεύμα που καίνε online» και «να επιλέγουν διαφορετικά τιμολόγια στη διάρκεια του 24ώρου ανάλογα με το κόστος» προκειμένου «να βελτιστοποιήσουν την καταναλωτική συμπεριφορά τους». Και ο κ. Γεωργίου προτείνει εναλλακτικά την ενσύρματη εξωτερική σύνδεση των «έξυπνων μετρητών» με τους εξωτερικούς μετρητές-συλλέκτες. Το ίδιο και για το εσωτερικό δίκτυο αυτοματοποίησης της χρήσης ηλεκτρικών και λοιπών οικιακών/κτιριακών συσκευών σε κάθε σπίτι. Και καταλήγει: «Αναρωτιέμαι, και πιστεύω ευλόγως, μήπως τα «ασύρματα» οικονομικά συμφέροντα κινούνται εις βάρος της πραγματικής τεχνολογικής εξέλιξης και εις βάρος της δημόσιας υγείας των πολιτών της χώρας μας». (Εφημερίδα των Συντακτών, 31/12/2016).
Οι συγκεκριμένοι προβληματισμοί, που στον πυρήνα τους, έχουν βάσιμες και απτές ενδείξεις (αν όχι αποδείξεις!) για επιπτώσεις στην δημόσια υγεία, αφορούν μεγάλα πληθυσμιακά μεγέθη, αφού εκτός των ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη έχει μπει δυναμικά στην αντικατάσταση των αναλογικών μετρητών. Μέχρι τα τέλη του 2016, ένας στους τρεις καταναλωτές ενέργειας στην Ευρώπη (το ένα τρίτο των 283 εκατ. χρηστών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου) διέθετε τουλάχιστον έναν “έξυπνο” μετρητή. Σχεδιάζεται, εν τω μεταξύ, το ποσοστό αυτό να διπλασιαστεί έως τα τέλη του 2020. Η πλειοψηφία των νέων εγκαταστάσεων συστημάτων “ευφυούς” μέτρησης της ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθεί ή έχει πραγματοποιηθεί σε Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία και Ισπανία. Η επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου για διείσδυση 80% των “έξυπνων” μετρητών στην Ευρώπη έως το 2020, εμποδίζεται από την Γερμανία. Και αυτό διότι σχεδιάζει μια μεταβατική περίοδο 15-20 ετών, κατά την οποία οι “έξυπνοι” μετρητές θα εισάγονται προοδευτικά σε επιλεγμένες ομάδες πελατών. Όχι, οι λόγοι δεν είναι οικολογικοί ή δημόσιας υγείας για αυτή την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης αλλά συμφερόντων, τεχνογνωσίας και ανταγωνισμών.
Επειδή θεωρούμε ότι το συγκεκριμένο ζήτημα είναι τεράστιας σημασίας για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, οφείλουμε να βρούμε τους τρόπους και τα μέσα ώστε τα επιχειρηματικά σχέδια να απενεργοποιηθούν. Ιδίως τώρα που η αριστερή περιβαλλοντολογική αγωνιστική πρωτοπορία έπαψε να ανησυχεί για αυτά, επικεντρωμένη και αφοσιωμένη στη νομή της εξουσίας. Στο στασίδι και στην κουτάλα της! Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι σε ορισμένες χρονικές περιόδους, οι αντιδράσεις και η αντίσταση πηγάζει και αναπτύσσεται αποκλειστικά και μόνο από εκείνους που σταθερά απαξιώνουν την κάθε εξουσία, απ’ όπου και αν προέρχεται!
Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας
Δημοσιεύθηκε στην Αναρχική εφημερίδα ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 184, Ιούλιος-Αύγουστος 2018
