Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο, κατά τη γνώμη μας, πραγματικά, μας εισάγει στον μαγικό κόσμο της μητέρας Φύσης.
Μαγεία στη Φύση είναι ότι όλα, φανερά ή κρυφά, συνδέονται, είναι ένα, αλληλοβοηθούνται, επικοινωνούν, ζουν μαζί, επιβιώνουν το ένα πλάι στο άλλο, το ένα από το άλλο.Οφείλουμε, αρχικά στους εαυτούς μας, σαν πρώτο βήμα, να αντιληφθούμε ότι είμαστε κομμάτι αυτής της μαγείας.
[…]
Φιλίες
Πριν από χρόνια, σε ένα από τα προστατευόμενα δάση με παλιές οξιές της περιοχής μου, έπεσα πάνω σε κάτι παράξενες πέτρες που ήταν καλυμμένες με βρύα. Εκ των υστέρων συνειδητοποίησα ότι τις είχα προσπεράσει πολλές φορές χωρίς να τις προσέξω, μια μέρα όμως σταμάτησα και έσκυψα να τις κοιτάξω. Το σχήμα τους ήταν περίεργο, ελαφρώς στρογγυλεμένο και με κάποια κούφια σημεία, κι όταν ανασήκωσα λίγο τα βρύα, είδα ότι από κάτω υπήρχε φλοιός δέντρου. Δεν ήταν πέτρα λοιπόν, ήταν παλιό ξύλο. Κι επειδή το ξύλο της οξιάς, όταν βρίσκεται πάνω σε υγρό έδαφος, μέσα σε λίγα χρόνια σαπίζει, απόρησα με το πόσο σκληρό ήταν. Πάνω απ’ όλα όμως δεν μπορούσα να το σηκώσω, προφανώς ήταν γερά ριζωμένο στο χώμα. Άρχισα προσεκτικά να ξύνω λίγο τον φλοιό με τον σουγιά μου, μέχρι που έφτασα σε ένα πράσινο στρώμα. Πράσινο; Αυτή τη χρωστική τη συναντάμε μόνο στη χλωροφύλλη, στην ουσία που δίνει στα καινούργια φύλλα το πράσινο χρώμα και που υπάρχει αποθηκευμένη στους κορμούς των ζωντανών δέντρων. Μόνο ένα πράγμα θα μπορούσε να σημαίνει: ότι τούτο το κομμάτι ξύλο ήταν ακόμα ζωντανό! Από τις υπόλοιπες «πέτρες» προέκυψε γρήγορα μια λογική εικόνα, αφού σχημάτιζαν έναν κύκλο με διάμετρο ενάμισι μέτρο. Επρόκειτο για τα ροζιασμένα υπολείμματα ενός τεράστιου και πάρα πολύ παλιού κούτσουρου. Το μόνο που είχε σωθεί ήταν τα απομεινάρια του εξωτερικού του φλοιού, ενώ το εσωτερικό είχε σαπίσει προ πολλού και είχε γίνει χούμος – ξεκάθαρη ένδειξη ότι ο κορμός είχε κοπεί πριν από 400 με 500 χρόνια. Πως διατηρήθηκαν όμως ζωντανά αυτά τα υπολείμματα; Αφού τα κύτταρα πρέπει να λαμβάνουν τροφή με τη μορφή σακχάρων, πρέπει να αναπνέουν και τουλάχιστον να αναπτύσσονται λίγο. Χωρίς φύλλα, και επομένως χωρίς φωτοσύνθεση, κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Κανένα από τα πλάσματα του πλανήτη μας δεν αντέχει σε νηστεία αιώνων, και αυτό ισχύει και για τα υπολείμματα των δέντρων. Τουλάχιστον για τα κούτσουρα, που δεν περιμένουν βοήθεια από πουθενά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως τα πράγματα προφανώς είναι τελείως διαφορετικά. Το κούτσουρο είχε την υποστήριξη των γειτονικών του δέντρων, και συγκεκριμένα μέσω των ριζών τους. Κάποιες φορές συνδέονται μόνο χαλαρά, μέσω του δικτύου των μυκήτων που περιβάλλει τις άκρες των ριζών και τις βοηθάει στην ανταλλαγή θρεπτικών ουσιών, άλλοτε πάλι υπάρχουν και άμεσες συμφύσεις. […] Οι θάμνοι που το περιέβαλλαν το τροφοδοτούσαν με διάλυμα σακχάρων, ώστε να το κρατήσουν σε ζωή. […]
Γιατί όμως είναι τα δέντρα τόσο κοινωνικά πλάσματα, γιατί μοιράζονται την τροφή τους με άλλα δέντρα του ίδιου είδους και φροντίζουν έτσι τους ανταγωνιστές τους; Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό είναι ίδιοι με εκείνους που ισχύουν και στις ανθρώπινες κοινωνίες: Με παρέα είναι πάντα καλύτερα. Ένα δέντρο δεν είναι δάσος, δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα τοπικό ισορροπημένο κλίμα, είναι απροστάτευτο και εκτεθειμένο σε όλες τις καιρικές συνθήκες. Αντιθέτως, πολλά δέντρα μαζί δημιουργούν ένα οικοσύστημα που μετριάζει τις ακραίες θερμοκρασίες ψύχους ή ζέστης, αποθηκεύει μεγάλες ποσότητες νερού και απελευθερώνει καθαρό αέρα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον μπορούν να ζήσουν προστατευμένα και για πολλά χρόνια. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να διατηρηθεί πάση θυσία η κοινότητα. […]
Το βιβλίο συνεχίζει, βάζοντας μας στον κόσμο της γλώσσας των δέντρων. Και τα δέντρα εκφράζονται και «μιλούν» με τα αρώματα που εκκρίνουν, όπως και οι άνθρωποι άλλωστε, και κάποιες φορές με ανεπαίσθητα τριξίματα.
[…] Πριν από τέσσερις δεκαετίες οι επιστήμονες παρατήρησαν κάτι πολύ ιδιαίτερο στις σαβάνες της Αφρικής. Εκεί οι καμηλοπαρδάλεις τρώνε τις ακακίες, πράγμα που δεν αρέσει καθόλου στις ακακίες. Για να απαλλαγούν από τους πανύψηλους αυτούς χορτοφάγους, οι ακακίες μέσα σε λίγα λεπτά αποθηκεύουν στα φύλλα τους τοξικές ουσίες. Οι καμηλοπαρδάλεις το γνωρίζουν αυτό και προχωρούν στα επόμενα δέντρα. Στα επόμενα; Όχι, αφήνουν κάποια δέντρα και ξαναρχίζουν το γεύμα τους μετά από 100 μέτρα περίπου. Ο λόγος προκαλεί κατάπληξη: Η ακακία που τρώνε οι καμηλοπαρδάλεις απελευθερώνει ένα προειδοποιητικό αέριο (στην προκειμένη περίπτωση αιθυλένιο) που επισημαίνει στις άλλες ακακίες της γύρω περιοχής ότι υπάρχει κίνδυνος. Αμέσως όλα τα δέντρα που έχουν λάβει αυτή την προειδοποίηση αποθηκεύουν επίσης τοξικές ουσίες στα φύλλα τους, ώστε να είναι προετοιμασμένα. Οι καμηλοπαρδάλεις γνωρίζουν αυτό το παιχνίδι και έτσι απομακρύνονται λίγο περισσότερο, επιλέγοντας ανυποψίαστα δέντρα. Ή κινούνται αντίθετα προς τη φορά του ανέμου. […]
Στα επόμενα κεφάλαια μαθαίνουμε ότι τα δέντρα αλληλοβοηθούνται, προγραμματίζουν την αναπαραγωγή τους, αναπτύσσουν εσωτερική ισορροπία, μεγαλώνουν ισορροπημένα και χωρίς βιασύνη τα «παιδιά» τους, έχουν κώδικα καλής συμπεριφοράς, σχολείο και πολλά άλλα, σε μια προσπάθεια του συγγραφέα του βιβλίου, Peter Wohlleben, «να κινητοποιήσουμε τη φαντασία μας προκειμένου να πάρουμε έστω και μια ιδέα για το τι συμβαίνει στα δέντρα».[…]
[…]
Και, ποιος ξέρει, ίσως κάποια μέρα πράγματι να αποκωδικοποιηθεί η γλώσσα των δέντρων και να μας δοθεί το υλικό για ακόμα πιο απίστευτες ιστορίες. Μέχρι τότε, στον επόμενο περίπατο που θα κάνετε στο δάσος αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη –σε πολλές περιπτώσεις δεν απέχει και τόσο από την πραγματικότητα!
του PETER WOHLLEBEN
Εκδ. Πατάκης
Μετάφραση: Λαγουδάκου Γιώτα
Σελ. 296,
Δεκέμβριος 2017
Π.
Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 188, Δεκέμβριος 2018
