[Μετάφραση από το «La tragedia di Monza,» Cause ed Effetti, 1898–1900 (Λονδίνο), Σεπτέμβριος 1900.
Πρόκειται για μια έκδοση στην οποία δεν έγινε επανέκδοση, και η οποία είχε σκοπό να παρουσιάσει την αναρχική οπτική σχετικά με τη δολοφονία του βασιλιά Ουβέρτου του Α΄ από τον αναρχικό Γκαετάνο Μπρέσι, που έλαβε χώρα στη Μόντσα της Ιταλίας στις 29 Ιουλίου του 1900. Ο τίτλος μεταφράζεται ως «Αίτια και Αποτελέσματα» και το εύρος των ημερομηνιών που ακολουθούν παρέχει το κλειδί για τον τίτλο: Το 1898 ήταν η χρονιά των ταραχών του ψωμιού που έληξαν τραγικά τον Μάιο με κανονιοβολές με τις οποίες τα στρατεύματα του στρατηγού Μπάβα Μπέκκαρις σκότωσαν εκατοντάδες εργάτες στο Μιλάνο. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο βασιλιάς Ουμβέρτος απένειμε παράσημο στον στρατηγό για τις υπηρεσίες που προσέφερε «στους θεσμούς και τον πολιτισμό». Αυτή ήταν η αιτία. Οι σφαίρες του Μπρέσι, με τις οποίες προφανώς σκόπευε να εκδικηθεί την αιματοχυσία στο Μιλάνο, ήταν το αποτέλεσμα.]Μια ακόμη πράξη αιματοχυσίας ήρθε για να ρίξει ένα πέπλο θλίψης στις ευαίσθητες ψυχές… και για να υπενθυμίσει στους ισχυρούς, ότι το να θέτει κάποιος τον εαυτό του πάνω από τον λαό και να επιδεικνύει αδιαφορία σχετικά με την σπουδαία αρχή της ισότητας και της ανθρώπινης αλληλεγγύης ενέχει κινδύνους.
Ο Γκαετάνο Μπρέσι, εργάτης και αναρχικός, εκτέλεσε τον βασιλιά Ουμβέρτο. Δύο άντρες: ο ένας πρόωρα νεκρός, ο άλλος καταδικασμένος σε μια ζωή βασανιστηρίων, χίλιες φορές χειρότερη από τον θάνατο! Δύο οικογένειες βυθίστηκαν στη θλίψη!
Που έγκειται η ευθύνη;
Κάθε φορά που επικρίνουμε τους θεσμούς του κατεστημένου και επισημαίνουμε τον ανείπωτο πόνο και τους αμέτρητους θανάτους που προκαλούν, δεν παραλείπουμε ποτέ να προειδοποιούμε ότι τέτοιοι θεσμοί είναι επιβλαβείς, όχι μόνο για τον ευρύτερο πληθυσμό των προλετάριων οι οποίοι ωθούνται στη φτώχεια, στην άγνοια και σε όλα τα άλλα δεινά που πηγάζουν από τη φτώχεια και την άγνοια εξαιτίας των θεσμών, αλλά και για την πολύ προνομιούχα μειοψηφία, που υποφέρει [στμ. !!!], σωματικά και ηθικά, από το μιαρό περιβάλλον που δημιουργεί η ίδια και στο οποίο διαβιεί υπό το διαρκή φόβο του ξεσπάσματος της οργής του λαού, γεγονός που την κάνει να πληρώνει ακριβά τα προνόμιά της.
Κάθε φορά που προσβλέπουμε στη λυτρωτική επανάσταση, μιλάμε πάντα για τα οφέλη για όλους τους ανθρώπους χωρίς διάκριση· και εννοούμε ότι, ανεξάρτητα από τα ανταγωνιστικά συμφέροντα και την κομματική πίστη του καθενός, σύμφωνα με τα οποία είναι διαχωρισμένοι οι άνθρωποι σήμερα, θα πρέπει όλοι να παραμερίσουν το μίσος και τις αγανάκτηση και να ενωθούν ως αδέρφια στον κοινό αγώνα για την ευημερία όλων.
Και κάθε φορά που οι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις διαπράττουν κάποια εξαιρετικά εγκληματική πράξη, κάθε φορά που βασανίζονται αθώοι, κάθε φορά που η αγριότητα των ισχυρών ξεσπά σε αιματοχυσία, λυπούμαστε για αυτό το γεγονός, όχι απλώς για τον πόνο που προκαλεί άμεσα και για την παραβίαση του αισθήματος μας της δικαιοσύνης και του ελέους, αλλά και για την κληρονομιά του μίσους που αφήνει στο πέρασμά του και για τον σπόρο της εκδίκησης που φυτεύει στο μυαλό των καταπιεσμένων.
Όμως οι προειδοποιήσεις μας δεν εισακούονται· αντιθέτως χρησιμοποιούνται ως πρόσχημα για διώξεις.
Και τότε, όταν ο συσσωρευμένος θυμός των παρατεταμένων βασανιστηρίων ξεσπά σε μια θύελλα, όταν ένας άνθρωπος οδηγημένος στην απόγνωση ή μια γενναιόδωρη ψυχή συγκινημένη από τα βάσανα των αδελφών της και μην έχοντας υπομονή να περιμένει τη νωθρή δικαιοσύνη να αποφανθεί, σηκώνει ένα εκδικητικό χέρι και χτυπά αυτό που πιστεύει ότι είναι η αιτία της οδύνης, τότε οι ένοχοι, οι υπεύθυνοι… είμαστε εμείς.
Είναι πάντα το αρνί στο οποίο ρίχνουν την ευθύνη!
Κατασκευάζονται γελοίες συνωμοσίες, είμαστε οι δακτυλοδεικτούμενοι που αποτελούν απειλή για την κοινωνία. προσποιούνται ότι πιστεύουν –και ίσως κάποιοι να πιστεύουν πραγματικά– ότι είμαστε αιμοδιψείς εγκληματίες για τους οποίους η μόνη επιλογή που τους πρέπει είναι μεταξύ του σωφρονιστικού καταστήματος και του ασύλου ανιάτων για εγκληματίες…
Εξ άλλου, είναι φυσικό τα πράγματα να είναι έτσι. Σε μια χώρα όπου οι Κρίσπι, Ρουντινί, Πελλού, και όλοι όσοι έχουν σφάξει και έχουν οδηγήσει σε λιμοκτονία τους ανθρώπους, μπορούν να ζήσουν ελεύθεροι, να έχουν εξουσία και να απολαμβάνουν τιμές, δεν μπορεί να υπάρχει χώρος για ανθρώπους σαν εμάς που διαμαρτύρονται και επαναστατούν ενάντια στη σφαγή και τον λιμό!
Αλλά, ας αφήσουμε στην άκρη το αδιόρθωτο προσωπικό της αστυνομίας. Ας αφήσουμε στην άκρη τα ενδιαφερόμενα μέρη που ψεύδονται, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι λένε ψέματα. Ας αφήσουμε κατά μέρος τους δειλούς που στρέφονται εναντίον μας για να αποκρούσουν τυχόν επιθέσεις που θα μπορούσαν να στραφούν ενάντια και σε αυτούς –και ας επιχειρηματολογήσουμε για λίγο με ανθρώπους καλής πίστης και κοινής λογικής.
Για αρχή, ας επαναφέρουμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση.
Ένας βασιλιάς εκτελέστηκε. Και εφ’ όσον ένας βασιλιάς είναι, παρ’ όλα αυτά, ακόμη άνθρωπος, αυτό το γεγονός είναι λυπηρό. Μια βασίλισσα έγινε χήρα. Και εφ’ όσον μια βασίλισσα είναι, παρ’ όλα αυτά, ακόμη γυναίκα, έχει τη συμπάθειά μας για την απώλειά της.
Αλλά, γιατί όλος αυτός ο χαμός για τον θάνατο ενός άνδρα και για τα δάκρυα μιας γυναίκας, όταν το γεγονός, ότι τόσοι πολλοί άνδρες σκοτώνονται σε καθημερινή βάση και τόσες πολλές γυναίκες μένουν πίσω να κλαίνε εξαιτίας των πολέμων, των εργατικών ατυχημάτων, των εξεγέρσεων που συνθλίβονται από πυροβολισμούς και από τα χιλιάδες εγκλήματα που προκαλούνται από τη φτώχεια, το πνεύμα της εκδίκησης, τον φανατισμό και τον αλκοολισμό, γίνεται αποδεκτό ως κάτι το φυσικό;
Γιατί μια τέτοια έκρηξη συναισθηματισμού σε μια συγκεκριμένη δυστυχία, όταν χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπινα όντα χάνονται από την πείνα και την ελονοσία, λόγω της αδιαφορίας εκείνων που πιθανά έχουν τα μέσα να σταματήσουν αυτούς τους θανάτους;
Ίσως οφείλεται στο ότι, αυτή τη φορά, τα θύματα δεν είναι κοινοί εργάτες, δεν είναι κάποιος ασήμαντος άνδρας και γυναίκα, αλλά ένας βασιλιάς και μια βασίλισσα; … Πράγματι, ενδιαφερόμαστε περισσότερο για την υπόθεση και η θλίψη μας είναι πιο οδυνηρή, πιο ζωηρή, πιο αυθεντική, όταν έχουμε να κάνουμε με έναν ανθρακωρύχο που τσακίστηκε από μια κατολίσθηση ενώ εργαζόταν και με μια χήρα που έμεινε πίσω να πεθάνει από την πείνα με τα μικρά της παιδιά!
Ωστόσο, τα βάσανα των βασιλιάδων είναι επίσης ανθρώπινος πόνος και πρέπει να λυπούμαστε γι’ αυτά. Αλλά οι θρήνοι είναι άσκοποι, αν δεν εξετάσουμε τις βαθύτερες αιτίες και αν δεν προσπαθήσουμε να τις εξαλείψουμε.
Ποιος είναι αυτός που προκαλεί τη βία; Ποιος είναι αυτός που την κάνει απαραίτητη και αναπόδραστη;
Ολόκληρο το κατεστημένο κοινωνικό σύστημα βασίζεται σε ωμή βία που αξιοποιείται για τους σκοπούς μιας μικροσκοπικής μειοψηφίας η οποία εκμεταλλεύεται και καταπιέζει τη συντριπτική πλειοψηφία. Όλη η εκπαίδευση που παρέχεται στα παιδιά συνοψίζεται σε μια αδυσώπητη ωμή βία. Όλη η ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ζούμε είναι μια αδιάκοπη παρέλαση βίας, μια συνεχής υποκίνηση στη βία.
Ο στρατιώτης, δηλαδή αυτός που είναι ο κατ’ επάγγελμα δολοφόνος, είναι σεβαστός. Και πιο σεβαστός από όλους είναι ο βασιλιάς, του οποίου το πιο ξεχωριστό χαρακτηριστικό, ιστορικά, ήταν ότι διοικεί στρατιώτες.
Διαμέσου της ωμής βίας, ο εργάτης είναι υποχρεωμένος να υποστεί την κλοπή του παραγόμενου από τους κόπους του προϊόντος. Διαμέσου της ωμής βίας, γίνεται η κλοπή της ανεξαρτησίας των πιο αδύναμων εθνών.
Ο αυτοκράτορας της Γερμανίας προτρέπει τα στρατεύματά του να μην πιάσουν αιχμαλώτους Κινέζους. H βρετανική κυβέρνηση αντιμετωπίζει τους Μπόερς που αρνούνται να υποκύψουν στον ξένο νταή ως επαναστάτες και πυρπολεί τις φάρμες τους, κυνηγάει νοικοκυρές και καταδιώκει ακόμη και αμάχους, επαναλαμβάνοντας τα φρικτά κατορθώματα της Ισπανίας στην Κούβα. Ο Σουλτάνος σφάζει τους Αρμένιους κατά εκατοντάδες χιλιάδες. Και η αμερικανική κυβέρνηση σφαγιάζει τους Φιλιππινέζους, αφού πρώτα τους έχει προδώσει κατάφωρα.
Οι καπιταλιστές στέλνουν τους εργάτες στο θάνατο στα ορυχεία, στους σιδηρόδρομους, στους ορυζώνες αρνούμενοι να κάνουν τις απαραίτητες δαπάνες για την ασφάλεια στην εργασία. Στέλνουν στρατιώτες για να εκφοβίσουν και, αν χρειαστεί, να πυροβολήσουν τους εργάτες που ζητούν καλύτερες συνθήκες.
Και πάλι ρωτάμε: από ποιον, λοιπόν, προέρχεται η υποκίνηση, η πρόκληση στη βία; Ποιος είναι αυτός που κάνει τη βία να μοιάζει με τη μόνη διέξοδο από την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων, το μόνο μέσο με το οποίο κάποιος δεν θα υποβληθεί αιώνια στη βία των άλλων;
Και στην Ιταλία τα πράγματα είναι χειρότερα από αλλού. Οι άνθρωποι πεινούν διαρκώς. Οι άρχοντές μας είναι πιο αδιάφοροι από ό,τι ήταν κατά τον Μεσαίωνα. Η κυβέρνηση ανταγωνίζεται τους ιδιοκτήτες ακινήτων, κάνοντας τον λαό να αιμορραγεί για να γεμίσει με κλεμμένα τις τσέπες των αγαπημένων της και επενδύοντας ό,τι περισσεύει σε νέα σχέδια καταδυνάστευσης των ανθρώπων. Η αστυνομία έχει τη δύναμη του ναι ή του όχι στην ελευθερία των πολιτών, και κάθε κραυγή διαμαρτυρίας, κάθε πνιγμένος θρήνος στραγγαλίζεται από δεσμοφύλακες και πνίγεται στο αίμα από στρατιώτες.
Ο κατάλογος των σφαγών εδώ είναι μακρύς: από την Πιετράρσα μέχρι την Κονσελίτσε, το Καλαταμπιάνο, τη Σικελία και αλλού.
Τα στρατεύματα του βασιλιά έσφαξαν τους ανυπεράσπιστους ανθρώπους μόλις πριν από δύο χρόνια. Μόλις πριν από κάποιες μέρες τα στρατεύματα του βασιλιά παρείχαν στους γαιοκτήμονες της Μολινέλλα την υποστήριξη των όπλων τους και στρατολογημένους εργάτες, ενάντια στους πεινασμένους και απελπισμένους εργάτες.
Ποιος φταίει για την εξέγερση, ποιος φταίει για την εκδίκηση που ξεσπά κατά καιρούς: ο προβοκάτορας, ο θύτης ή ο άνθρωπος που καταγγέλλει το αδίκημα και προσπαθεί να εκδιώξει την αιτία του;
Αλλά δεν ευθύνεται ο βασιλιάς, λένε!
Σίγουρα δεν παίρνουμε στα σοβαρά τη φάρσα του θεσμικού σκιωδούς παιχνιδιού. Οι «φιλελεύθερες» εφημερίδες, οι οποίες τώρα υποστηρίζουν ότι ο βασιλιάς δεν είναι υπόλογος, γνώριζαν καλά, ότι πάνω από το κοινοβούλιο και τους υπουργούς υπήρχε μια ισχυρή επιρροή, ένα «ανώτερο κλιμάκιο», στο οποίο οι κατήγοροι του βασιλιά δεν θα αποδέχονταν να αναφερθούν εντελώς ξεκάθαρα. Και οι συντηρητικοί που προσβλέπουν επί του παρόντος σε μια δυναμική «νέα εποχή» από μεριάς του νέου βασιλιά, υποδεικνύουν ότι ξέρουν ότι –στην Ιταλία ούτως ή άλλως– όσον αφορά τον προσδιορισμό της ευθύνης, ο βασιλιάς δεν είναι η μαριονέτα στην οποία θα ανέμεναν να πιστέψουμε. Και επιπλέον, ακόμα κι αν κάποιος δεν προκαλεί το κακό άμεσα, εφ’ όσον δεν μπορεί να το αποτρέψει, αν και είναι σε θέση να το κάνει, εξακολουθεί να είναι υπεύθυνος γι’ αυτό –και ο βασιλιάς που διοικεί στρατιώτες μπορεί πάντα, τουλάχιστον, να σταματήσει τους στρατιώτες του από το να ανοίξουν πυρ εναντίον του ανυπεράσπιστου λαού. Και εξακολουθεί να είναι υπεύθυνος εάν, ενώ είναι ανίκανος να αποτρέψει το κακό, του επιτρέψει να λάβει χώρα στο όνομά του, αντί να αποκηρύξει τα οφέλη του αξιώματός του.
Είναι αλήθεια, ότι αν ληφθούν υπ’ όψη παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, η μόρφωση, το ήθος, μετριάζεται κατά πολύ η προσωπική ευθύνη του ισχυρού και μπορεί και να εξατμιστεί εντελώς. Αλλά τότε, εάν ο βασιλιάς δεν είναι υπεύθυνος για τις πράξεις και τις παραλείψεις του –για τη σφαγή του λαού στο όνομά του– και υποθετικά έπρεπε να παραμείνει στο ανώτατο αξίωμα της χώρας, γιατί στο καλό να λογοδοτήσει ο Μπρέσι; Γιατί στο καλό ο Μπρέσι να πρέπει να πληρώσει με μια ζωή ανείπωτης ταλαιπωρίας για μια πράξη που, –όσο λανθασμένη κι αν θέλει να την θεωρήσει κάποιος–, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι υποκινήθηκε από αλτρουιστικές προθέσεις;
Αλλά, αυτή η υπόθεση σχετικά με την ανίχνευση της ευθύνης μάς ενδιαφέρει λίγο.
Δεν πιστεύουμε στο δικαίωμα της τιμωρίας, αρνούμαστε την εκδίκηση ως μια βάρβαρη έννοια· δεν εννοούμε να είμαστε ούτε δήμιοι ούτε εκδικητές. Το κάλεσμα των απελευθερωτών και των ειρηνοποιών, μας φαίνεται ως ένα πιο ιερό, πιο ευγενές, πιο παραγωγικό κάλεσμα.
Θα απλώναμε ευχαρίστως το χέρι μας στους βασιλιάδες, τους καταπιεστές και τους εκμεταλλευτές, μόλις αποφάσιζαν να είναι και πάλι άνθρωποι όπως όλοι οι άλλοι, ίσοι, που περιβάλλονται από ίσους. Αλλά για όσον καιρό επιμένουν να απολαμβάνουν την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και να την υπερασπίζονται με τη χρήση βίας, οδηγώντας έτσι σε βασανιστήρια, σε αποκτήνωση και σε θάνατο από εξάντληση εκατομμύρια ανθρώπινα πλάσματα, πρέπει και είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε τη βία με βία.
Πολεμήστε τη βία με βία!
Σημαίνει αυτό ότι είμαστε εθισμένοι σε μελοδραματικές συνωμοσίες και ότι βρισκόμαστε πάντα εν μέσω ενός επίπονου διλήμματος ή αποφασισμένοι στο να μαχαιρώσουμε κάποιον καταπιεστή;
Τίποτα τέτοιο. Ως θέμα συναισθήματος και αρχής, αποστρεφόμαστε τη βία και κάνουμε πάντα ό,τι μπορούμε για να την αποφύγουμε· μόνο η ανάγκη να αντισταθούμε στο κακό με κατάλληλα και αποτελεσματικά μέσα θα μπορούσε να μας παρακινήσει στο να καταφύγουμε στη βία.
Γνωρίζουμε ότι τέτοιες μεμονωμένες πράξεις βίας, ελλείψει επαρκούς προετοιμασίας από τον λαό, παραμένουν μάταιες και πράγματι, καθώς πυροδοτούν αντιδράσεις ενάντια στις οποίες δεν μπορεί κάποιος να ορθώσει ανάστημα, προκαλούν ανυπολόγιστη ζημία στον ίδιο τον σκοπό τον οποίον προορίζονταν να υπηρετήσουν.
Γνωρίζουμε ότι η ουσιαστική, με αδιαμφισβήτητο νόημα πράξη δεν έγκειται στη φυσική εξόντωση του σώματος ενός βασιλιά, αλλά στην εξόντωση όλων των βασιλιάδων –από τα δικαστήρια, τα κοινοβούλια και τα εργοστάσια– στις καρδιές και στα μυαλά των ανθρώπων· γεγονός που σημαίνει την εξάλειψη της πίστης στην αρχή της εξουσίας που λατρεύεται από τόσους πολλούς ανθρώπους.
Γνωρίζουμε, ότι όσο λιγότερη προετοιμασία έχει γίνει για την επανάσταση, τόσο πιο αιματηρή και με πιο αβέβαιο αποτέλεσμα αποδεικνύεται.
Γνωρίζουμε, ότι καθώς η βία είναι η αστείρευτη πηγή της εξουσίας –στην ουσία, στον πυρήνα της, είναι το ένα και το αυτό με την αρχή της εξουσίας– όσο πιο βίαιη αποδεικνύεται η επανάσταση, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να γεννήσει νέες μορφές εξουσίας.
Και έτσι, πριν αναπτύξουμε τα ιδανικά επιχειρήματα των καταπιεσμένων, προσπαθούμε να αποκτήσουμε την ηθική και υλική δύναμη που απαιτείται για να ελαχιστοποιήσουμε τη βία που απαιτείται για να καταρριφθεί το σύστημα βίας στο οποίο υπόκειται σήμερα η ανθρωπότητα.
Θα μας αφήσουν ήσυχους να συνεχίσουμε το προπαγανδιστικό μας έργο και την οργάνωση και τις προετοιμασίες μας για την επανάσταση;
Στην Ιταλία, μας εμποδίζουν να μιλήσουμε, να γράψουμε και να σχηματίσουμε οργανώσεις. Απαγορεύουν στους εργάτες να ενωθούν για να αγωνιστούν ειρηνικά, όχι μόνο για τη χειραφέτηση αλλά και για την παραμικρή βελτίωση των απολίτιστων και απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσής τους. Φυλακές, domicilio coatto [στμ. κατ’ οίκον περιορισμός], και αιματηρές καταστολές είναι τα μέσα που χρησιμοποιούνται όχι μόνο εναντίον ημών των αναρχικών, αλλά εναντίον οποιουδήποτε τολμά να σκεφτεί μια πιο πολιτισμένη κατάσταση.
Είναι να αναρωτιέται κανείς γιατί, έχοντας χάσει κάθε ελπίδα να πολεμήσουν επιτυχώς για τον δικό τους σκοπό, τα φλογερά πνεύματα αφήνουν τον εαυτό τους να παρασυρθεί σε πράξεις εκδικητικής δικαιοσύνης;
Απεργάζονται αστυνομικά μέτρα που θυματοποιούν πάντα τους λιγότερο επικίνδυνους· προχωρούν σε αγωνιώδεις αναζητήσεις ανύπαρκτων υποκινητών, που φαίνονται γκροτέσκο σε όποιον έχει την παραμικρή κατανόηση του πνεύματος που επικρατεί μεταξύ των αναρχικών· εκπονούν χιλιάδες φαιδρά σχέδια εξόντωσης τα οποία προωθούνται από λάτρεις της αστυνομικής δουλειάς. Όλα αυτά χρησιμεύουν μόνο για να τονίσουν την αγριότητα που κρύβεται μέσα στα κεφάλια των κυρίαρχων τάξεων.
Για να αποτραπεί και να αποκλειστεί τελείως μια αιματηρή εξέγερση εκ μέρους των καταπιεσμένων, δεν υπάρχει άλλος τρόπος δράσης εκτός από την κατάργηση της καταπίεσης μέσω της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Για να περιοριστούν και να αφοπλιστούν οι εκρήξεις (βίας), δεν υπάρχει άλλη λύση από το να επιτραπεί σε όλους η ελευθερία να συζητούν και να οργανώνονται. Να επιτραπεί η επιλογή της διάδοσης ιδεών στους απόκληρους, τους καταπιεσμένους και τους δυσαρεστημένους· για να τους δοθεί η ελπίδα ότι, έστω και σταδιακά, θα μπορούν να εξασφαλίσουν τη δική τους χειραφέτηση με αναίμακτες μεθόδους.
Η κυβέρνηση της Ιταλίας δεν θα δεχθεί τίποτα από όλα αυτά. Θα συνεχίσει την καταστολή της… και θα συνεχίσει να θερίζει ό,τι σπέρνει.
Ενώ λυπούμαστε για τη μυωπική κρίση των κυβερνώντων που κάνουν τον αγώνα αδικαιολόγητα σκληρό, θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για μια κοινωνία χωρίς βία, στην οποία όλοι θα έχουν ψωμί, ελευθερία και γνώσεις, και όπου η αγάπη θα είναι ο υπέρτατος νόμος της ύπαρξης.
Πηγή: The Method of Freedom: An Errico Malatesta Reader, επιμέλεια Davide Turcato, μετάφραση Paul Sharkey
Στμ.: Οι επισημάνσεις είναι δικές μας.
Μετάφραση-απόδοση Π.
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.250, Ιούλιος- Αύγουστος 2024
