Για την είσοδο του λαικού αντάρτικου στρατού την 1η Γενάρη 1959 στην Αβάνα,
για τους 82 αποφασισμένους επαναστάτες του πλοίου Granma που
στάθηκαν χιλιάδες, για τα βουνά της Σιέρα Μαέστρα που οργανώθηκε το
αντάρτικο , για τον Τσε, τον Φιντέλ, και τον Σιενφουέγος, για την Κούβα
που αντιστέκεται , για όσους είναι στο δρόμο και αγωνίζονται, για αυτούς
που ηττήθηκαν και γυρεύουν ένα νεύμα ,για τα όνειρα μας που περιμένουν
εκδίκηση.
Η Πρώτη Διακήρυξη της Αβάνας
Υιοθετήθηκε από τη Γενική Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας
2 Σεπτέμβρη 1960
Ο λαός της Κούβας, απελευθερωμένης περιοχής της Αμερικής,
αναλαμβάνοντας τις αναφαίρετες εξουσίες που απορρέουν από την πραγματική
άσκηση της κυριαρχίας του, όπως εκφράστηκε με την άμεση, δημόσια και
καθολική ψηφοφορία, συνήλθε σε Γενική Εθνική Συνέλευση πλάι στο μνημείο
και στη μνήμη του Χοσέ Μαρτί.Ως δική της πράξη καθώς και ως έκφραση των
αισθημάτων του λαού της Δικής μας Αμερικής, η Γενική Εθνοσυνέλευση του
Λαού της Κούβας:
1. Καταδικάζει στο σύνολο του το κείμενο που έχει ονομαστεί
Διακήρυξη του Σαν Χοσέ της Κόστα Ρίκα• ένα κείμενο υπαγορευμένο από τον
ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ, που προσβάλλει την εθνική κυριαρχία και την
αξιοπρέπεια των αδελφών λαών της ηπείρου και το δικαίωμα κάθε έθνους
στην αυτοδιάθεση. (*1)
2. Η Γενική Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας καταδικάζει
κατηγορηματικά τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ για την ανοιχτή και εγκληματική
του παρέμβαση, διάρκειας ενός και πλέον αιώνα, σε όλους τους λαούς της
Λατινικής Αμερικής. Οι λαοί αυτοί έχουν δει πολλές φορές τα εδάφη του
Μεξικού, της Νικαράγουας, της Αϊτής, του Αγίου Δομίνικου και της Κούβας
να δέχονται εισβολές και έχουν χάσει μπροστά στην απληστία των Γιάνκηδων
ιμπεριαλιστών πλούσιες και εκτεταμένες περιοχές, όπως το Τέξας, ζωτικής
σημασίας στρατηγικές ζώνες, όπως η Διώρυγα του Παναμά. Ακόμα έχουν δει,
όπως στην περίπτωση του Πουέρτο Ρίκο, ολόκληρες χώρες να μετατρέπονται
σε κατεχόμενο έδαφος. Υποχρεώθηκαν, εξάλλου, να υποστούν τις προσβολές
των πεζοναυτών προς τις γυναίκες και τις κόρες, αλλά μας και προς τα πιο
προσφιλή σύμβολα της ιστορίας της γης μας, μεταξύ των οποίων είναι το
άγαλμα του Χοσέ Μαρτί. (*2)
Η κυριαρχία αυτή, βασισμένη στη στρατιωτική υπεροχή, σε άδικες
συμφωνίες και συνθήκες και στην αδιάντροπη συνεργασία προδοτικών
κυβερνήσεων, έχει μετατρέψει κατά τη διάρκεια ενός και πλέον αιώνα τη
Δική μας Αμερική, την Αμερική που ο Μπολίβαρ, ο Ιδάλγο, ο Χουάρεζ, ο Σαν
Μαρτίν, ο Ο’ Χίγκινς, ο Σούκρε, ο Τιραδέντες και ο Μαρτί θέλησαν να
δουν ελεύθερη, σε μια ζώνη εκμετάλλευσης, σε φέουδο της οικονομικής και
πολιτικής αυτοκρατορίας των Ηνωμένων Πολιτειών, σε απόθεμα ψήφων στους
διεθνείς οργανισμούς, όπου εμείς οι λαοί των λατινοαμερικανικών χωρών
παίζουμε πάντα τον ρόλο των υποζυγίων του «βίαιου και κτηνώδους Βορρά
που μας περιφρονεί». (*3)
Η Γενική Εθνική Συνέλευση του λαού της Κούβας διακηρύσσει ότι οι
λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις προδίδουν τα ιδανικά της ανεξαρτησίας,
εκμηδενίζουν την εθνική κυριαρχία των λαών και αποτελούν εμπόδιο στην
πραγματική αλληλεγγύη ανάμεσα στις χώρες μας, επειδή ακριβώς αποδέχονται
αυτήν την κατάφωρη, συνεχιζόμενη και ιστορικά αναμφισβήτητη κυριαρχία.
Όλ’ αυτά υποχρεώνουν την παρούσα Συνέλευση, στο όνομα του λαού της
Κούβας, με το ίδιο πνεύμα απελευθέρωσης που εμψύχωνε τους αθάνατους
πατέρες των χωρών μας, να απορρίψει την κυριαρχία αυτή, ενσαρκώνοντας
έτσι την ελπίδα και τη θέληση των λαών της Λατινικής Αμερικής.
Η υποταγή προδοτικών κυβερνήσεων έχει μετατρέψει τη Δική μας Αμερική σε φέουδο της αυτοκρατορίας των Ηνωμένων Πολιτειών
3. Η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας απορρίπτει ταυτόχρονα και
την απόπειρα διαιώνισης του Δόγματος Μονρόε, το οποίο χρησιμοποιήθηκε
μέχρι τώρα «για να επεκτείνει την κυριαρχία» των άπληστων ιμπεριαλιστών
στην Αμερική, όπως είχε προβλέψει ο Χοσέ Μαρτί, και έτσι ώστε να χύσει
πιο εύκολα «το δηλητήριο των δανείων, των διωρύγων και των
σιδηροδρόμων», πράγμα που είχε επίσης από παλιά καταδικάσει ο Χοσέ
Μαρτί.Γι’ αυτό στον ψεύτικο Παναμερικανισμό, που δεν συνίσταται παρά
στην υποδούλωση ασπόνδυλων κυβερνήσεων στην Ουάσιγκτον και στην
κυριαρχία των μονοπωλίων των Ηνωμένων Πολιτειών πάνω στα συμφέροντα των
λαών μας, η Συνέλευση του Λαού της Κούβας αντιπαραθέτει τον
απελευθερωτικό Λατινοαμερικανισμό του Μαρτί και του Μπενίτο Χουάρεζ.
Επιπλέον, τείνοντας φιλικά το χέρι προς τον λαό των Ηνωμένων Πολιτειών
της Αμερικής -ένα λαό που περιλαμβάνει στους κόλπους του Μαύρους που
λιντσάρονται, κυνηγημένους διανοούμενους και εργάτες που υπόκεινται στον
έλεγχο των γκάγκστερς- η Συνέλευση επαναβεβαιώνει τη θέληση της να
βαδίσει «μαζί με τον κόσμο ολόκληρο, και όχι με ένα μέρος του κόσμου».
4. Η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας διακηρύσσει ότι η
αυθόρμητη προσφορά της Σοβιετικής Ένωσης να βοηθήσει την Κούβα σε
περίπτωση που η χώρα μας θα δεχόταν επίθεση από ιμπεριαλιστικές
στρατιωτικές δυνάμεις δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πράξη ανάμειξης, αλλά ως
μια ξεκάθαρη χειρονομία αλληλεγγύης. Μια τέτοια υποστήριξη, που
προσφέρεται στην Κούβα ενώ αντιμετωπίζει άμεσο κίνδυνο επίθεσης από το
Πεντάγωνο, τιμά την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης στον ίδιο βαθμό που
οι άνανδρες και εγκληματικές επιθέσεις κατά της Κούβας ατιμάζουν την
κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Γι’ αυτό η Γενική Εθνική Συνέλευση του
λαού διακηρύσσει ενώπιον της αμερικανικής ηπείρου και του κόσμου ότι
αποδέχεται με ευγνωμοσύνη τη βοήθεια των πυραύλων από τη Σοβιετική Ένωση
στην περίπτωση που το έδαφος μας υποστεί εισβολή από τις στρατιωτικές
δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών.
5. Η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας αρνείται κατηγορηματικά
ότι υπήρξε από την πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης και της Λαϊκής
Δημοκρατίας της Κίνας οποιαδήποτε πρόθεση «εκμετάλλευσης της
δικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης» στην Κούβα, «με σκοπό
να διασπάσουν την ενότητα της ηπείρου και να θέσουν σε κίνδυνο την
ενότητα του ημισφαιρίου», όπως καταγγέλλει η Διακήρυξη του Σαν Χοσέ. Από
τον πρώτο ως τον τελευταίο πυροβολισμό, από τον πρώτο ως τον τελευταίο
μάρτυρα ανάμεσα στις είκοσι χιλιάδες που έπεσαν στον αγώνα για να
ανατρέψουν την τυραννία και να κατακτήσουν την επαναστατική εξουσία, από
τον πρώτο ως τον τελευταίο επαναστατικό νόμο, από την πρώτη ως την
τελευταία πράξη της επανάστασης, ο λαός της Κούβας έχει ενεργήσει με
βάση την ελεύθερη βούληση του. Δεν μπορεί, λοιπόν, σε καμία περίπτωση να
κατηγορήσει κανείς τη Σοβιετική
Ένωση ή τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας για την ύπαρξη μιας επανάστασης
που αποτελεί τη δίκαιη απάντηση της Κούβας προς τα εγκλήματα και τις
αδικίες που έχει διαπράξει ο ιμπεριαλισμός στη Λατινική Αμερική.
Αντίθετα, η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας υποστηρίζει ότι η
ειρήνη και η ασφάλεια του ημισφαιρίου και του κόσμου κινδυνεύουν από την
πολιτική που προωθεί η κυβέρνηση των ΗΠΑ – και την οποία επιβάλλει στις
κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής. Πρόκειται για μια πολιτική
απομόνωσης και εχθρότητας απέναντι στη Σοβιετική Ένωση και τη Λαϊκή
Δημοκρατία της Κίνας, εμπλοκής σε επιθετικές και προκλητικές ενέργειες
και συστηματικού αποκλεισμού της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας από τα
Ηνωμένα Έθνη, παρά το γεγονός ότι εκπροσωπεί σχεδόν το σύνολο μιας χώρας
600 εκατομμυρίων κατοίκων. (*4)
Γι’ αυτό και η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας επικυρώνει την
πολιτική φιλίας με όλους τους λαούς του κόσμου και επαναβεβαιώνει την
πρόθεση του λαού της Κούβας να συνάψει διπλωματικές σχέσεις με όλες τις
σοσιαλιστικές χώρες του κόσμου. Από τη στιγμή αυτή η Συνέλευση εκφράζει
την ελεύθερη και κυρίαρχη θέληση του λαοΰ της Κούβας να συνάψει σχέσεις
με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και επομένως να διακόψει τις σχέσεις
που υπήρχαν μέχρι τώρα με το καθεστώς ανδρείκελων που διατηρείται στη
Φορμόζα από τον Έβδομο Στόλο των Ηνωμένων Πολιτειών.
6. Η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας -πεπεισμένη ότι εκφράζει
το κοινό αίσθημα του λαού της Λατινικής Αμερικής- επιβεβαιώνει ότι η
δημοκρατία είναι ασυμβίβαστη με την οικονομική ολιγαρχία, με τις
διακρίσεις σε βάρος των Μαύρων, με τις επιθέσεις της Κου Κλουξ Κλαν, με
τον διωγμό στον οποίο υπόκεινται επιστήμονες όπως ο Οπενχάιμερ, μέχρι
σημείου που να μη μπορούν να ασκούν τα επιστημονικά τους καθήκοντα, με
τους διωγμούς που στέρησαν από τον κόσμο επί σειρά ετών τη θαυμάσια φωνή
του Πολ Ρόμπεσον, ο οποίος ήταν κρατούμενος στην ίδια του τη χώρα, με
την εκτέλεση του ζεύγους Ρόζενμπεργκ, παρά τις διαμαρτυρίες και την
έκπληξη ολόκληρης της ανθρωπότητας και παρά τις εκκλήσεις από πολλές
κυβερνήσεις και από τον Πάπα Πίο τον 12°.
Η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας εκφράζει την πεποίθηση των
Κουβανών ότι η δημοκρατία δεν συνίσταται αποκλειστικά στο δικαίωμα της
ψήφου, που σχεδόν πάντα χαλκεύεται και ελέγχεται από τους πλούσιους
γαιοκτήμονες και τους επαγγελματίες πολιτικούς, αλλά, αντίθετα,
εκφράζεται με το δικαίωμα των πολιτών να καθορίζουν τις τύχες τους,
ακριβώς όπως κάνει τώρα η Συνέλευση αυτή. Επιπλέον, θα υπάρξει
δημοκρατία στη Λατινική Αμερική μόνον εφόσον οι άνθρωποι είναι
πραγματικά ελεύθεροι να κάνουν τις επιλογές τους όταν οι φτωχοί θα
πάψουν να εξωθούνται -από την πείνα, τις κοινωνικές διακρίσεις, την
αγραμματοσύνη και το δικαστικό σύστημα- στην πιο τρομακτική αδυναμία.
Γι’ αυτό η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας καταδικάζει το
καθυστερημένο, απάνθρωπο σύστημα αγροτικής παραγωγής με βάση τα
τσιφλίκια, που είναι μια αστείρευτη πηγή εξαθλίωσης και φτώχειας για τον
αγροτικό πληθυσμό. Καταδικάζει τους μισθούς πείνας και την κατάφωρα
άδικη εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας από άνομα και προνομιούχα
συμφέροντα. Καταδικάζει τον αναλφαβητισμό, την έλλειψη δασκάλων,
σχολείων, γιατρών, νοσοκο¬μείων και την έλλειψη φροντίδας για τους
ηλικιωμένους που υπάρχει στη Λατινική Αμερική.
Καταδικάζει τις διακρίσεις ενάντια στους Μαύρους και τους Ινδιάνους.
Καταδικάζει την ανισότητα και την εκμετάλλευση των γυναικών.
Καταδικάζει τις στρατιωτικές και πολιτικές ολιγαρχίες που διαιωνίζουν
την απόλυτη εξαθλίωση των λαών μας και αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξη
προς τη δημοκρατία και την πλήρη άσκηση της εθνικής μας κυριαρχίας.
Καταδικάζει την παράδοση των πηγών φυσικού πλούτου των χωρών μας στα
ξένα μονοπώλια – πολιτική ξεπουλήματος και προδοσίας των λαϊκών
συμφερόντων. Καταδικάζει τις κυβερνήσεις που αγνοούν τα αισθήματα του
λαού τους, προκειμένου να υποκύπτουν στα προστάγματα της Ουάσιγκτον.
Καταδικάζει τη συστηματική παραπλάνηση του λαού από τα ειδησεογραφικά
μέσα για λογαριασμό των ολιγαρχιών και της εξουσίας του ιμπεριαλισμού.
Καταδικάζει το μονοπώλιο των ειδήσεων από τα πρακτορεία των Γιάνκηδων,
από τα όργανα των μονοπωλιακών τραστ και τους πράκτορες τους.
Καταδικάζει τους κατασταλτικούς νόμους που στόχο έχουν να εμποδίζουν
τους εργάτες, τους αγρότες, τους φοιτητές και τους διανοούμενους -δηλαδή
τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού σε κάθε χώρα- να οργανώνονται και να
παλεύουν για τις κοινωνικές και πατριωτικές τους διεκδικήσεις.
Καταδικάζει τα μονοπώλια και τις ιμπεριαλιστικές εταιρείες που
διαρκώς ληστεύουν τον πλούτο μας, εκμεταλλεύονται τους εργάτες και τους
αγρότες μας, απομυζούν τις οικονομίες μας, διαιωνίζουν την καθυστέρηση
και αναγκάζουν την πολιτική της Λατινικής Αμερικής να υποτάσσεται στα
σχέδια και τα συμφέροντα τους.
Η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας καταδικάζει, με δυο λόγια, την
εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο και την εκμετάλλευση των
υπανάπτυκτων χωρών από το ιμπεριαλιστικό χρηματιστικό κεφάλαιο.
Καταδικάζουμε την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο και των υπανάπτυκτων χωρών από το χρηματιστικό κεφάλαιο
Γι’ αυτό η Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας διακηρύσσει ενώπιον της Αμερικής:
Το δικαίωμα των αγροτών στη γη• το δικαίωμα των εργαζομένων στους
καρπούς της εργασίας τους• το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση• το
δικαίωμα των ασθενών στην ιατρική και νοσοκομειακή περίθαλψη• το
δικαίωμα των νέων στη δουλειά• το δικαίωμα των σπουδαστών στη δωρεάν
παιδεία που να είναι και πρακτική και επιστημονική• το δικαίωμα των
Μαύρων και των Ινδιάνων στην «πλήρη ανθρώπινη αξιοπρέπεια»• το δικαίωμα
των γυναικών στην αστική, κοινωνική και πολιτική ισότητα- το δικαιωμάτων
ηλικιωμένων να είναι ασφαλισμένοι στα γηρατειά τους• το δικαίωμα των
διανοούμενων, καλλιτεχνών και επιστημόνων να παλεύουν με τα έργα τους
για έναν καλύτερο κόσμο* το δικαίωμα των εθνών στην εθνικοποίηση των
ιμπεριαλιστικών μονοπωλίων, για να ξαναπάρουν έτσι στα χέρια τους τις
πηγές του εθνικού τους πλούτου• το δικαίωμα των χωρών στο ελεύθερο
εμπόριο με όλους τους λαούς του κόσμου- το δικαίωμα των εθνών στην πλήρη
εθνική κυριαρχία- το δικαίωμα των λαών να μετατρέψουν τα φρούρια σε
σχολεία και να οπλίσουν τους εργάτες, τους αγρότες, τους φοιτητές, τους
διανοούμενους, τους Μαύρους, τους Ινδιάνους, τις γυναίκες, τους νέους,
τους ηλικιωμένους και όλους τους καταπιεζόμενους και εκμεταλλευόμενους
ανθρώπους, για να μπορέσουν οι ίδιοι να υπερασπίσουν τα δικαιώματα τους
και το μέλλον τους.
7. Η Γενική Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας προτάσσει: Το
καθήκον των εργατών, των αγροτών, των φοιτητών, των διανοούμενων, των
Μαύρων, των Ινδιάνων, της νεολαίας, των γυναικών και των ηλικιωμένων να
αγωνίζονται για τα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα τους-
το καθήκον των καταπιεζόμενων και εκμεταλλευόμενων εθνών να αγωνίζονται
για την απελευθέρωση τους• το καθήκον κάθε λαού να αγωνίζεται από κοινού
με όλους τους άλλους καταπιεζόμενους, εκμεταλλευόμενους,
αποικιοκρατούμενους και βασανιζόμενους λαούς όπου και αν αυτοί
βρίσκονται και άσχετα από την απόσταση ή τους γεωγραφικούς διαχωρισμούς.
Όλοι οι λαοί του κόσμου είναι αδέλφια!
8. Η Γενική Εθνική Συνέλευση του Λαού της Κούβας επαναβεβαιώνει την
πεποίθηση της ότι η Λατινική Αμερική θα προχωρήσει άμεσα, ενωμένη και
νικήτρια, απελευθερωμένη από τα δεσμά τα οποία καθιστούν την οικονομία
της πλούσια λεία για τον βορειοαμερικανικό ιμπεριαλισμό• από τα δεσμά
που εμποδίζουν να ακουστεί η αληθινή φωνή της σε εκείνες τις
συνδιασκέψεις όπου εκφοβισμένοι υπουργοί Εξωτερικών συγκροτούν μια
ελεεινή χορωδία για τα δεσποτικά αφεντικά τους. Η Συνέλευση έτσι
επιβεβαιώνει την απόφαση της να εργαστεί γι’ αυτό το κοινό πεπρωμένο της
Λατινικής Αμερικής, που θα καταστήσει δυνατή την οικοδόμηση μιας
αληθινής αλληλεγγύης ανάμεσα στις χώρες μας, η οποία θα στηρίζεται στην
απόφαση που θα πάρει ελεύθερα η καθεμία, καθώς και στους κοινούς στόχους
όλων.
Σε αυτόν τον αγώνα για μια ελεύθερη Λατινική Αμερική υψώνεται τώρα
μια ακατανίκητη δύναμη ενάντια στην υποτακτική φωνή εκείνων που
σφετερίζονται την αντιπροσώπευση των χωρών μας, η γνήσια φωνή των λαών,
φωνή που ξεχύνεται από τα έγκατα των ανθρακωρυχείων και των ορυχείων
κασσίτερου, από τα εργοστάσια, από τους ζαχαρόμυλους, από τα τσιφλίκια
όπου οι ρότος, οι τσόλος, οι γκάουτσος και οι χίμπαρος (*5) -οι διάδοχοι
του Ζαπάτα και του Σαντίνο- παίρνουν τα όπλα της ελευθερίας. Είναι η
φωνή που ακούγεται στους στίχους των ποιητών και στις σελίδες των
μυθιστοριογράφων, ανάμεσα στους φοιτητές, στις γυναίκες και στα παιδιά,
στους γέρους και στους απροστάτευτους.
Σε αυτήν τη φωνή των αδελφών μας, η Συνέλευση του λαού της Κούβας
απαντά: Είμαστε παρόντες! Η Κούβα δεν θα λιποψυχήσει!Σήμερα η Κούβα
είναι εδώ για να διακηρύξει μπροστά στη Λατινική Αμερική, ως ιστορική
υπόσχεση, την ακλόνητη απόφαση της:
Πατρίδα ή Θάνατος
9. Η Γενική Εθνική Συνέλευση του λαού της Κούβας αποφασίζει η διακήρυξη αυτή να ονομαστεί «Διακήρυξη της Αβάνας».
Αβάνα, Κούβα Ελεύθερη Περιοχή της Αμερικής 2 Σεπτέμβρη 1960
Παραπομπές
*1 Ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών Εξωτερικών (ΟΑΚ) πραγματοποίησε
την Έβδομη Συμβουλευτική Συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών των
Αμερικανικών Δημοκρατιών στο Σαν Χοσέ της Κόστα Ρίκα στις 22-29
Αυγούστου 1960. Σε αυτήν τη συνάντηση ο OAK υιοθέτησε τη Διακήρυξη του
Σαν Χοσέ. Στο κείμενο αυτά υποστηρίζει ότι όλα τα κράτη-μέλη «έχουν την
υποχρέωση να υποταχθούν στην πειθαρχία του ενδοαμερικανικού συστήματος».
Οι αντιπρόσωποι της Κούβας πρότειναν ένα αντίθετο σχέδιο απόφασης και
μετά την καταψήφιση του αποχώρησαν από τη συνάντηση.
*2 Στις 11 Μάρτη 1949, μερικοί πεζοναύτες του Ναυτικού των ΗΠΑ
φωτογραφήθηκαν σκαρφαλωμένοι στο άγαλμα του Χοσέ Μαρτί, στο Κεντρικό
Πάρκο της Αβάνας, το οποίο και κατούρησαν. Όταν έγινε γνωστή αυτή η
βεβήλωση, ξέσπασαν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και διαδηλώσεις. Μεταξύ των
ηγετών αυτών των διαμαρτυριών ήταν ο Φιντέλ Κάστρο.
*3 Από το γράμμα του Χοσέ Μαρτί το 1895 προς τον Μανουέλ Μερκάδο
*4 Εκείνη την εποχή, η κυβέρνηση της Ταϊβάν, η οποία μερικές φορές
αναφερόταν ως Φορμόζα, κατείχε τη θέση της Κίνας ( Ηνωμένα Έθνη. Η Λαϊκή
Δημοκρατία της Κίνας ανέλαβε τη θέση αυτή το 1971.
*5 Εργάτες γης από τη Χιλή, το Περού, την Αργεντινή και το Πουέρτο Ρίκο, αντίστοιχα.
Πηγή: Η πρώτη και η δέυτερη διακύρηξη της Αβάνας . Εκδόσεις Διεθνές Βήμα 2007
