Σάββατο 10 Ιουνίου 2017

Η θρησκεία σαν κοινωνικό φαινόμενο


Οι θρησκείες είναι ένα σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο. Δημιουργήθηκαν σε κάποια φάση της πορείας ανάπτυξης της ανθρώπινης δραστηριότητας για την κάλυψη των υλικών και πνευματικών αναγκών του ανθρώπου, δηλαδή δεν υπήρχαν σε όλες τις κοινωνικές βαθμίδες ανάπτυξης.
Οι κανόνες ηθικής συμπεριφοράς, που είχαν διαμορφωθεί πριν την εμφάνιση των θρησκειών απόκτησαν θρησκευτικό χαρακτήρα.
Η έλλειψη επιστημονικής γνώσης δημιούργησε τις θεότητες που κωδικοποιούσαν τους κανόνες λειτουργίας της κοινωνίας, που εξυπηρετούσαν την άρχουσα τάξη της εποχής. Έτσι, οι θρησκευόμενοι κάθε εποχής ενώ ικανοποιούσαν τις πραγματικές πνευματικές και ψυχικές τους ανάγκες, υποτάσσονταν στην καταπίεση και τα συμφέροντα της εκάστοτε άρχουσας τάξης.

Ο εμπλουτισμός της ανθρώπινης γνώσης και εμπειρίας οδήγησε στην ανάπτυξη διαφόρων μορφών θρησκειών και τρόπων θρησκευτικής λατρείας. Η τεράστια ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης στη σύγχρονη εποχή δεν κατάφερε να εξαλείψει τις πρωτόγονες μορφές θρησκευτικής λατρείας. Ο φετιχισμός των πρωτόγονων θρησκειών, δηλαδή η θεοποίηση ορισμένων αντικειμένων εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι σήμερα. Μέχρι σήμερα υπάρχουν αντικείμενα που θεωρούνται ιερά (π.χ. φυλαχτά, βασκανίες, εικόνες, λείψανα, κλπ). Πιστεύεται ότι έχουν προστατευτικές, θεραπευτικές και άλλες ιδιότητες. Μέσα από τέτοιες διαδικασίες διαμορφώθηκε σταδιακά η θρησκευτική συνείδηση, που επιδρά στην ψυχολογία και την ιδεολογία των πιστών μέχρι σήμερα.
Η θρησκευτική πίστη στηρίζεται στην αποδοχή του υπερφυσικού, του υπερβατικού, του παράλογου, που δεν επιδέχεται αιτιατής εξήγησης, . “Πιστεύω” σημαίνει αποδέχομαι την ύπαρξη ενός υπερφυσικού όντος, χωρίς να προσπαθώ να ερευνήσω την ύπαρξή του (“πίστευε και μη ερεύνα”). Συμπληρωματικά και έξω από κάθε αιτιακή εξήγηση πραγματοποιείται επιπλέον σύνδεση του πιστού και με άλλα υπερφυσικά όντα (αγγέλους, αγίους, κλπ).
Κατ' αυτό τον τρόπο οι πιστοί αναζητούν την επίλυση των προβλημάτων τους όχι μέσα στις κοινωνικές σχέσεις με τους συνανθρώπους τους, αλλά απευθυνόμενοι στο θεό, που συμπεριφέρεται σαν συνομιλητής, παρηγορητής και θεραπευτής. Στο καπιταλιστικό κοινωνικό σύστημα όπου οι άνθρωποι στερούνται των απαραίτητων κοινωνικών επαφών υποκαθιστούν τις κοινωνικές σχέσεις με τη σχέση τους με το θεό.
Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη θρησκευτική προπαγάνδα
Η συντήρηση της θρησκευτικής πίστης πραγματοποιείται μέσα από την απαρέγκλιτη αναγκαστική τήρηση των θρησκευτικών κανόνων, που γίνονται συνήθεια και καθορίζουν τον τρόπο ζωής και σκέψης των ανθρώπων. Ελαχιστοποιούν ή κάνουν απαγορευτική την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων σε βασικά κοινωνικά θέματα έξω από τα θρησκευτικά πλαίσια. Ο θρησκευτικό λόγος προπαγανδίζεται μέσα σε ναούς που έχουν κατάλληλη αρχιτεκτονική και συνοδεύεται από ένα πλήθος ηχητικών, φωτιστικών και τελετουργικών μέσων. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα προπαγανδιστικό κλίμα υποβολής θρησκευτικών συναισθημάτων, αντιλήψεων και μιας θρησκευτικής ανάγκης, που πρέπει οπωσδήποτε να ικανοποιείται συνεχώς.
Δύο είναι τα κύρια αισθήματα τα οποία επιβάλλει η θρησκεία στους ανθρώπους, το Φόβο μπροστά στο άγνωστο και το θάνατο, και την Ελπίδα για δικαίωση και αμοιβή για τις θρησκευτικές πράξεις που εγκρίνει η θρησκεία.
Ο άνθρωπος διδάσκεται να φοβάται το θεό, να φοβάται μήπως χάσει την ψυχή του, μήπως τιμωρηθεί σ' αυτή τη ζωή όσο και μετά θάνατο. Στον αντίποδα του θεού παραμονεύει ένας άλλος φόβος, ο Σατανάς, που θεωρείται ότι χρησιμοποιεί διάφορους καθημερινούς πειρασμούς, για να παρασύρει τον άνθρωπο μακρυά από το θεό και να τον οδηγήσει στο πυρ της κόλασης. Ο άνθρωπος πιστεύει ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από “το μάτι του θεού”, διότι ο θεός είναι “πανταχού παρών”, οι βουλές του είναι ανεξερεύνητες και η τιμωρία του αμείλικτη.
Ταυτόχρονα αποδεχόμενος τις θρησκευτικές αντιλήψεις και πρακτικές ο άνθρωπος επενδύει στην Ελπίδα ότι θα αμειφθεί στη μετά θάνατο ζωή για να απολαύσει τη δικαιοσύνη, τη γαλήνη και την ευτυχία που του στερούν οι πραγματικές σχέσεις παραγωγής του εκμεταλλευτικού συστήματος.
Ο άνθρωπος με λίγα λόγια βρίσκεται αντιμέτωπος από τη μια μεριά με μια “επίθεση αγάπης” και από την άλλη με την απειλή μιας αέναης, υπέρτατης τιμωρίας. Μέσα στο δίπολο “Φόβος-Ελπίδα” δραπετεύει από την αντικειμενική πραγματικότητα, βρίσκει παρηγοριά και μια ψυχική ανακούφιση, που οπωσδήποτε δικαιούται να απολαμβάνει.
Όταν βρίσκεται μπροστά στις αρνητικές επιπτώσεις της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος η θρησκεία λειτουργεί σαν εμπειρική ψυχοθεραπευτική αγωγή σα μέσο λύτρωσης και σωτηρίας. Αντί ο άνθρωπος να ακολουθήσει τον δρόμο που οδηγεί στην ενεργητική συμμετοχή του στους κοινωνικούς αγώνες, ώστε να δημιουργήσει μια κοινωνία που εξυπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες του, βαδίζει έναν αντίθετο δρόμο, έξω από κάθε λογική, με τελικά αποτελέσματα αντίθετα από το πραγματικό του συμφέρον.
Εκμοντερνισμός των ιδεολογικών εργαλείων της θρησκείας
Η θρησκευτική προπαγάνδα επηρεάζεται και αξιοποιεί για λογαριασμό της την επιστημονική πρόοδο. Η εμμονή και η κατά γράμμα προσήλωση στα θρησκευτικά κείμενα θα σηματοδοτούσε την απομάκρυνση των πιστών από τη θρησκεία. Γι αυτό αποδέχθηκε επιστημονικές αλήθειες για τις οποίες παλαιότερα επέβαλε ακόμη και την ποινή του θανάτου στους αιρετικούς . Δικαιολόγησε την αντιεπιστημονικότητα των ιερών κειμένων υποστηρίζοντας ότι τα κείμενα αυτά είχαν μεταφορική έννοια, με σκοπό να γίνονται κατανοητά ακόμη και από τους αγράμματους. Ακόμη και σήμερα, που η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος βρίσκεται στον αντίποδα των θρησκευτικών αντιλήψεων, χρησιμοποιούνται σοφιστείες που όχι μόνο δημιουργούν σύγχυση στα μυαλά των απλών ανθρώπων, αλλά τους ωθούν να συμπεράνουν ότι όσο πιο ακριβής είναι η επιστημονική γνώση για την ύλη, τόσο περισσότερο επιβεβαιώνεται η ύπαρξη του Θεού.
Οι νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο από τις θρησκείες σαν εργαλεία προπαγάνδας. Τα ΜΜΕ φιλοξενούν και αναμεταδίδουν θρησκευτικά κείμενα, εικόνες, ήχους υψηλής τεχνολογίας. Μέσα από τα τηλεοπτικά μέσα έχει ενταθεί η πολεμική ανάμεσα στις θρησκείες, με στόχο τον φανατισμό των πιστών τους. Αυτό εξυπηρετεί τα οικονομικά συμφέροντα, που κρύβονται πίσω από τις θρησκευτικές αντιπαραθέσεις. Τα πολυεθνικά μονοπώλια χρησιμοποιώντας τις ιδεολογικές διαφορές των θρησκειών και των θρησκευτικών ομάδων χρηματοδοτούν, εκπαιδεύουν στρατιωτικά, εξοπλίζουν και στη συνέχεια χρησιμοποιούν τη δράση αυτών των ομάδων για να επέμβουν στρατιωτικά και να βάλουν στο χέρι τον εθνικό πλούτο των λαών.
Τα μονοπωλιακά κέντρα που ελέγχουν σήμερα την παγκόσμια πληροφόρηση κόβουν και ράβουν στα μέτρα τους τις ειδήσεις και τις πληροφορίες. Στη συνέχεια τις διοχετεύουν στα ΜΜΕ όλων των χωρών, τα οποία με τη σειρά τους τις προβάλλουν με τρόπο που να εξυπηρετεί την πολιτική της άρχουσας τάξης κάθε χώρας.
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το ίντερνετ, που χρησιμοποιείται όχι μόνο σαν εργαλείο επικοινωνίας των χρηστών αλλά και σαν επί πλέον μέσο ενημέρωσης και προώθησης πληροφοριών. Τόσο οι κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς, όσο και οι θρησκευτικές και παραθρησκευτικές οργανώσεις, (στην Ελλάδα λειτουργούν πάνω από 1000) χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο το ίντερνετ για την προβολή ιδεών που εξυπηρετούν τα συμφέροντά της άρχουσας τάξης.
Οι σύγχρονες τεχνικές του μάρκετινγκ, οι έρευνες αγοράς, οι στημένες δημοσκοπήσεις και οι σκηνοθετημένες παρουσιάσεις χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία μιας ψυχολογίας κατάλληλης για να αποδεχθεί τις αντιλαϊκές πολιτικές. Με τη μυστικιστική παραίνεση να βάζουμε πρώτα απ΄ όλα το θεό, να μην τον αμφισβητούμε ποτέ γιατί κινδυνεύουμε να τιμωρηθούμε, με τη δημιουργία ενός αισθήματος υπερφυσικής προστασίας, με συνεχείς “επιθέσεις αγάπης” και με τη συμβουλή ότι πρέπει να είμαστε υπάκουοι και ταπεινοί δημιουργείται η βάση για να γίνει αποδεκτή η πολιτική της άρχουσας τάξης, ακόμη και αυτή που επιβάλλει μειώσεις μισθών συντάξεων και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Ο πολιτικός ρόλος της Εκκλησίας και των παραθρησκευτικών οργανώσεων
Στην Ελλάδα, αντίθετα με αυτό που συμβαίνει στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, η εκκλησία είναι κρατική οργάνωση και όχι ιδιωτική. Είναι τμήμα της κρατικής διοίκησης και συμμετέχει στις κρατικές λειτουργίες και τα γεγονότα της δημόσιας ζωής. Αποτελεί εξάρτημα του κράτους και όργανο έκφρασης της καπιταλιστικής πολιτικής.
Οι κινήσεις διαχωρισμού εκκλησίας και κράτους βρίσκουν αντιμέτωπη την εκκλησία. Η εκκλησία έχει απειλήσει μάλιστα ότι αν πραγματοποιηθεί αυτός ο διαχωρισμός, τότε θα άρει το “αυτοκέφαλο της εκκλησίας”, πράγμα που πρακτικά σημαίνει ότι η ελληνική εκκλησία θα υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, δηλαδή σε ένα φορέα του Τουρκικού κράτους.
Υπάρχουν αστικοί κύκλοι, που ενώ αντιλαμβάνονται ότι το οικονομικό κόστος διατήρησης της εκκλησίας σαν τμήμα του κρατικού μηχανισμού είναι βαρύ, εν τούτοις αισθάνονται ότι την χρειάζονται για την αποδοχή και εφαρμογή της καπιταλιστικής πολιτικής τους. Μέσω της εκκλησίας και των παραθρησκευτικών οργανώσεων, που πολλές έχουν αναβαθμιστεί σε ΜΚΟ, συνδράμουν την εφαρμογή των αντιλαϊκών μέτρων του κράτους, που εξαθλιώνουν το λαό, με ελεημοσύνη, συσσίτια και άλλες “φιλανθρωπικές” δραστηριότητες. Συντηρούν το διευρυνόμενο οικονομικό χάσμα ανάμεσα στους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και του λαού που στενάζει κάτω από την εκμετάλλευση. Συνηθίζουν τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα στην ανέχεια και την επαιτεία. Παρηγορούν τον εκμεταλλευόμενο ώστε να μην ξεσηκωθεί ενάντια στα αφεντικά αλλά να αποδέχεται καρτερικά και αδιαμαρτύρητα την εκμετάλλευση.
Κύριος πυλώνας της εκκλησιαστικής προπαγάνδας είναι ο αντικομμουνισμός. Η εκκλησία παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην αντιμετώπιση του “κομμουνιστικού κινδύνου” καλλιεργώντας τις πιο αντιδραστικές αντιλήψεις. Δεν είναι τυχαία η υποστήριξη των πιο ακραίων εθνικιστικών τάσεων μέσα από την προβολή των ιδεωδών του “Ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού”, που αποτελεί την επίσημη αντικομμουνιστική ιδεολογία του κράτους. Στη διεξαγωγή του ψυχολογικού πολέμου σε όλο τον κόσμο η κατευθυντήρια γραμμή είναι “όλες οι εκκλησίες να ενωθούν κατά του κομμουνισμού”.
Τα μαθήματα θρησκευτικών, τα νεανικά στέκια και τα ενοριακά κέντρα νεότητας στοχεύουν στον αποπροσανατολισμό και την εξουδετέρωση της νεανικής δίψας για μια ουσιαστικά καλύτερη κοινωνία, μια κοινωνία που να αντιστοιχεί στις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες. Μπαίνουν φραγμός στο δρόμο για μια κοινωνία που να έχει τη δυνατότητα να προσφέρει υλικό και πνευματικό πλούτο στους λαούς χρησιμοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Οι Συνέπειες για το λαό
Μέσα από τη συντήρηση και τη διάδοση των θρησκευτικών μυστικιστικών απόψεων πραγματοποιείται ο έλεγχος όχι μόνο των πράξεων αλλά και των σκέψεων και των συναισθημάτων των πιστών. Η άρχουσα τάξη χρησιμοποιεί τις θρησκευτικές και παραθρησκευτικές οργανώσεις για το τσάκισμα των λαϊκών κινημάτων, και για τον αποπροσανατολισμό των λαϊκών μαζών. Μετατρέπει την ταξική σύγκρουση σε θρησκευτική σύγκρουση. Δημιουργεί αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους, ανάμεσα σε σέκτες της ίδιας θρησκείας, ανάμεσα σε θρήσκους και σε άθεους. Δαιμονοποιεί όσους δεν πιστεύουν στην ύπαρξη θεού, τους καθιστά υπεύθυνους για τα δεινά που ο καπιταλισμός έχει συσσωρεύσει στις πλάτες όλων των λαών και παροτρύνει την πνευματική και φυσική εξόντωσή τους.
Αυτό το κυνήγι μαγισσών αποπροσανατολίζει τις λαϊκές μάζες, που αντί να συμπαρατάσσονται ενωμένες απέναντι στον ταξικό τους αντίπαλο, διασπώνται τεχνητά με βάση τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Αυτός ο διαχωρισμός είναι καταστροφικός για το λαϊκό κίνημα. Η κρίση της καπιταλιστικής κοινωνίας δεν αντιμετωπίζεται με την ιδεολογική αντιπαράθεση πιστών και άθεων, αλλά με τη συστράτευσή τους στον κοινό τους αγώνα εναντίον του καπιταλισμού. Δεν πρέπει οι θρησκευτικές πεποιθήσεις να αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξη των κοινωνικών αγώνων για την ανατροπή του καπιταλισμού.
Τόσο οι θρησκευόμενοι, όσο και οι άθεοι έχουν κοινό εχθρό τον καπιταλισμό, που καταδικάζει σε αιματηρούς πολέμους, απίστευτες συμφορές και αβάσταχτη ανέχεια δισεκατομμύρια ανθρώπων. Οι θρησκευτικές προκαταλήψεις δεν πρόκειται να εξαλειφτούν όσο υπάρχει στον κόσμο το καπιταλιστικό σύστημα,. Μπορεί να τις εξαλείψει μόνο η επικράτηση των νέων κοινωνικών σχέσεων που θα βάλει οριστικό τέλος στην εκμετάλλευση.